Młoda Polska „Eviva l’arte!” – Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Kazimierz Przerwa-Tetmajer – krótka notka o autorze
Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940) był wybitnym poetą epoki Młodej Polski. Jego twórczość skupiała się na problemach egzystencjalnych i estetycznych, a także na opisywaniu świata sztuki i losu artystów. „Eviva l’arte!” jest jednym z jego najbardziej znanych utworów, w którym podkreśla dumę artysty oraz jego trudne położenie w społeczeństwie.
Analiza
Podmiot liryczny
Podmiotem lirycznym jest artysta, który wyraża swój bunt przeciwko społecznemu porządkowi, w którym wartość człowieka mierzy się pieniędzmi i materialnym sukcesem. Podmiot utożsamia się z grupą artystów, którzy, mimo biedy i trudności, cenią swoją sztukę ponad wszystko inne. Przez cały wiersz dumnie wykrzykuje swoje hasło – „Eviva l’arte!” – jako wyraz swojego uznania dla sztuki i postawy twórczej.
Temat wiersza
Tematem wiersza jest postawa artysty wobec życia, sztuki i społeczeństwa. Autor przedstawia artystów jako ludzi świadomie odrzucających materialne wartości i wybierających sztukę, nawet jeśli oznacza to życie w biedzie. W wierszu wyraźnie widoczna jest też pogarda wobec filistrów (mieszczaństwa), którzy cenią sobie wygodę i bogactwo.
O czym jest wiersz?
„Eviva l’arte!” to manifest artystów, którzy wykrzykują swoje oddanie sztuce, niezależnie od trudności, jakie niesie ze sobą takie życie. Wiersz podkreśla dylemat twórcy – z jednej strony biedę i wykluczenie ze społeczeństwa, a z drugiej dumę i wielkość wynikającą z poświęcenia się sztuce.
Miejsce akcji
Miejsce akcji nie jest sprecyzowane, ponieważ wiersz koncentruje się na emocjach i postawie artysty. Można jednak wyczuć, że przestrzeń to otaczający świat społeczny, w którym artyści i filistrzy (mieszczaństwo) żyją obok siebie, ale w odmienny sposób.
Znaczenie epoki
Wiersz powstał w okresie Młodej Polski, epoki, w której artyści i intelektualiści często przeciwstawiali się mieszczańskiemu porządkowi społecznemu, wywyższając sztukę ponad codzienność i wartości materialne. W tym czasie artyści często cierpieli biedę i byli uważani za „bohemę”, co znalazło odzwierciedlenie w utworze.
Znaczenie tytułu
Tytuł „Eviva l’arte!” to włoskie wyrażenie, które oznacza „Niech żyje sztuka!”. Jest to okrzyk radości i dumy, wyrażający uznanie dla sztuki i podkreślający jej niezależną wartość. W całym wierszu powtarza się ten okrzyk jako manifest postawy artysty, dla którego sztuka jest najważniejsza, niezależnie od tego, jakie niesie konsekwencje.
Emocje w wierszu
W wierszu dominuje duma, pogarda, brawura i pewnego rodzaju tragiczna radość. Podmiot liryczny wyraża dumę z tego, że jest artystą, choć zdaje sobie sprawę z trudności i bólu, które się z tym wiążą. W utworze wyczuwa się także pogardę dla społeczeństwa mieszczańskiego, które żyje jedynie dla materialnego komfortu.
Budowa wiersza
- Gatunek: Wiersz jest przykładem poezji modernistycznej, będącej manifestem artystycznym. Należy do liryki refleksyjno-uczuciowej.
- Styl wiersza: Wiersz składa się z czterowersowych strof. Jest dynamiczny, pełen emocji, a rytmiczna powtarzalność frazy „Eviva l’arte!” dodaje mu mocy i podkreśla wykrzykiwany manifest.
- Rymy: Wiersz ma układ rymów krzyżowych (abab), co nadaje mu rytmiczności i podkreśla energię wypowiedzi.
Środki stylistyczne
- Wykrzyknienia: „Eviva l’arte!” – powtarzające się wykrzyknienia podkreślają emocje i zaangażowanie podmiotu lirycznego.
- Ironia: Podmiot liryczny używa ironii, opisując „filistrów” i ich „pasienie brzuchów”, co sugeruje pogardę dla mieszczańskiego stylu życia.
- Porównania: „My, do jesiennych tak podobni liści” – porównuje artystów do opadających jesiennych liści, co podkreśla ich kruchość i przemijalność.
- Epitety: „nędzny filistrów naród”, „królowie bez ziemi” – epitety te podkreślają kontrast między światem artystów a światem filistrów.
- Metafory: „w piersiach naszych płoną / Ognie przez Boga samego włożone” – metafora ta podkreśla boskie natchnienie artystów i ich wyjątkowość.
Inne aspekty
- Motywy: W wierszu pojawiają się motywy biedy, sztuki, artysty, filistra (mieszczaństwa), dumy, poświęcenia dla sztuki, buntu i pogardy wobec świata materializmu.
- Bohaterowie: Bohaterem wiersza jest artysta, który wyraża swoją postawę wobec życia i sztuki. Wspomina także o filistrach, czyli mieszczaństwie, które w jego oczach reprezentuje przyziemność i materializm.
- Epitety i cel ich zastosowania: Epitety takie jak „nędzny”, „królowie bez ziemi” czy „skrzydłyzłamanemi” są używane, aby podkreślić trudną sytuację artystów i ich heroiczne poświęcenie dla sztuki.
Kontekst historyczny i spójność wiersza
Wiersz powstał w epoce Młodej Polski, okresie przełomu XIX i XX wieku, kiedy artyści i intelektualiści wyrażali swój bunt przeciwko mieszczańskiemu materializmowi i kryzysowi wartości. „Eviva l’arte!” jest spójnym manifestem artysty, który, mimo biedy i pogardy ze strony społeczeństwa, pozostaje wierny swojej sztuce. Wiersz podkreśla dumę i siłę, jakie czerpie z tworzenia.
Analiza poszczególnych zwrotek
Zwrotka 1
„Eviva l’arte! Człowiek zginąć musi —
Cóż, kto pieniędzy nie ma, jest pariasem,
Nędza porywa za gardło i dusi —
Zginąć, to zginąć, jak pies, a tymczasem,
Choć życie nasze splunięcia nie warte:
Eviva l’arte!”
Podmiot liryczny zaczyna wiersz wykrzykiem „Eviva l’arte!” – to głośne, entuzjastyczne wyznanie oddania sztuce. Od razu jednak wskazuje na smutną rzeczywistość: człowiek bez pieniędzy jest „pariasem”, wyrzutkiem, którego dusi nędza. Wyraża świadomość, że życie artysty może skończyć się tragicznie, „jak pies”. Mimo to podkreśla, że nawet jeśli życie jest niewiele warte, warto je poświęcić dla sztuki.
Zwrotka 2
„Eviva l’arte! Niechaj pasie brzuchy
Nędzny filistrów naród! My artyści,
My, którym często na chleb braknie suchy,
My, do jesiennych tak podobni liści,
I tak wykrzykniem: gdy wszystko nic warte,
Eviva l’arte!”
W tej zwrotce podmiot liryczny wyraźnie odcina się od „filistrów” – mieszczaństwa, które skupia się na materialnych przyjemnościach („pasie brzuchy”). Artyści są do nich przeciwwagą – to ludzie, którym brakuje często nawet suchego chleba. Porównuje ich do opadających jesiennych liści, podkreślając ich nietrwałość. Mimo tego artyści dumnie wykrzykują swoje hasło, pokazując, że sztuka jest dla nich ważniejsza niż doczesne dobra.
Zwrotka 3
„Eviva l’arte! Duma naszym bogiem,
Sława nam słońcem, nam, królom bez ziemi!
Możemy z głodu skonać gdzieś pod progiem,
Ale jak orły z skrzydłyzłamanemi —
Więc naprzód! Cóż jest prócz sławy co warte?
Eviva l’arte!”
Podmiot liryczny wyraża przekonanie, że dla artystów największą wartością jest duma i sława. Porównuje artystów do „królów bez ziemi”, którzy mogą zginąć z głodu, ale ich duch pozostaje nieugięty, jak „orły z skrzydłyzłamanemi”. Sugeruje, że dążenie do sławy i poświęcenie się sztuce jest czymś, co nadaje życiu sens, nawet jeśli wiąże się z cierpieniem i niedostatkiem.
Zwrotka 4
„Eviva l’arte! W piersiach naszych płoną
Ognie przez Boga samego włożone:
Więc patrzym na tłum z głową podniesioną,
Laurów za złotą nie damy koronę,
I chociaż życie nasze nic nie warte:
Eviva l’arte!”
W ostatniej zwrotce podmiot liryczny mówi o „ogniach” w sercach artystów – boskim natchnieniu, które wyróżnia ich spośród tłumu. Patrzą na świat z „głową podniesioną”, dumnie, nie sprzedając swojego talentu dla materialnych korzyści („laurów za złotą nie damy koronę”). Wiersz kończy się powtórzeniem wykrzyku „Eviva l’arte!” jako wyrazem triumfu sztuki nad materializmem.
Ogólnie mówiąć...
„Eviva l’arte!” jest przejmującym manifestem artysty, który z dumą i brawurą stawia sztukę ponad codzienność i materialne wygody. Tetmajer w sposób szczery i nieco dramatyczny ukazuje trudne życie artystów, ale równocześnie ich ogromną siłę ducha. Wiersz oddaje bunt wobec świata mieszczaństwa i gloryfikację sztuki jako najwyższej wartości. W dzisiejszych czasach ten manifest można odczytywać jako wyraz potrzeby wyrażania siebie i walki o to, co naprawdę ważne w życiu.
„Eviva l’arte!” to manifest artysty, który głosi wyższość sztuki nad materialnymi wartościami. Tetmajer ukazuje dumę i heroizm artystów, którzy mimo trudności i biedy poświęcają swoje życie sztuce. Wiersz podkreśla kontrast między światem artystów a światem mieszczaństwa, wyrażając pogardę dla materializmu i codzienności.
