Główne nurty filozoficzne okresu międzywojennego

Okres dwudziestolecia międzywojennego charakteryzował się zawirowaniami w dziedzinie filozofii. Wydarzenia I wojny światowej podważyły wiarę w postęp, racjonalność i tradycyjne wartości. Filozofowie i myśliciele zastanawiali się nad miejscem człowieka w świecie, nad sensem życia oraz nad rolą wolności i odpowiedzialności. Poniżej znajdują się główne nurty filozoficzne tego okresu.

1. Egzystencjalizm – Ten nurt filozoficzny skupiał się na doświadczeniu jednostki, jej wolności i odpowiedzialności. Egzystencjaliści, tacy jak Martin Heidegger czy Jean-Paul Sartre (ten drugi działał bardziej w latach późniejszych, ale jego myśl była zakorzeniona w tym okresie), uważali, że życie człowieka jest z natury pozbawione sensu, ale to właśnie człowiek musi nadać mu wartość. Podkreślali, że jesteśmy „skazani na wolność”, czyli sami musimy dokonywać wyborów i brać za nie odpowiedzialność. W literaturze ten nurt przejawiał się w dziełach, które opowiadały o samotności, absurdzie życia i potrzebie poszukiwania własnej tożsamości.

2. Nihilizm – Filozofia nihilizmu zakładała, że nie istnieją obiektywne wartości ani cel istnienia. Nihiliści odrzucali wszelkie tradycyjne przekonania religijne, moralne i społeczne. W dwudziestoleciu międzywojennym myśl ta często pojawiała się jako reakcja na okrucieństwo I wojny światowej i związane z nią cierpienie. Dla wielu artystów i pisarzy tamtej epoki nihilizm stał się tematem, który zmuszał do refleksji nad sensem życia i człowieczeństwa.

3. Fenomenologia – Stworzona przez Edmunda Husserla fenomenologia była próbą powrotu do bezpośredniego doświadczenia rzeczywistości. Husserl postulował, aby badacze skupiali się na „rzeczach samych w sobie” i unikali uprzedzeń oraz konwencji społecznych. Fenomenologia miała ogromny wpływ na literaturę i sztukę międzywojnia, gdzie twórcy starali się ukazywać świat takim, jaki jest w swoim czystym, surowym doświadczeniu.

4. Psychoanaliza – Choć głównie rozwinięta przez Zygmunta Freuda nieco wcześniej, w okresie międzywojennym zyskała na popularności. Psychoanaliza badała podświadomość, sny, ukryte pragnienia i lęki człowieka. W literaturze i sztuce wpływy psychoanalizy przejawiały się w głębokiej analizie psychologicznej postaci i ukazywaniu wewnętrznych konfliktów człowieka.

5. Relatywizm – W okresie międzywojennym rosła popularność przekonania, że nie istnieje jedna, uniwersalna prawda. Relatywiści uważali, że rzeczywistość jest różnie postrzegana w zależności od punktu widzenia. Ten nurt myślenia wpłynął na kulturę i sztukę, podkreślając różnorodność perspektyw i subiektywność doświadczenia.

Myśl humanistyczna

W międzywojniu myśl humanistyczna ponownie zyskała na znaczeniu. Po tragicznych doświadczeniach wojny wielu filozofów i pisarzy zwróciło się ku człowiekowi, jego wartościom i dążeniu do lepszego życia. Humanizm w okresie międzywojennym podkreślał godność jednostki, indywidualizm i wiarę w kreatywność. Był to czas poszukiwania nowych dróg rozwoju dla człowieka – w nauce, sztuce, filozofii i etyce.

1. Indywidualizm – Myśliciele tego okresu podkreślali, że każdy człowiek jest wyjątkowy i powinien dążyć do pełnego rozwoju swojego potencjału. Człowiek miał prawo do wolności myślenia, działania i wyboru, ale też był odpowiedzialny za konsekwencje swoich czynów.

2. Wiara w naukę i sztukę – W międzywojniu rozwijały się różne dziedziny nauki, takie jak fizyka, matematyka, psychologia. Filozofowie humanistyczni wierzyli, że nauka i sztuka mogą pomóc człowiekowi zrozumieć siebie i otaczający go świat. Promowano edukację, rozwijano uniwersytety, a kultura stała się ważnym elementem życia społecznego.

3. Poszukiwanie sensu – Humanizm międzywojenny to również próba odnalezienia sensu życia po doświadczeniach wojennych. Pisarze, artyści i filozofowie starali się odpowiedzieć na pytania o istotę człowieczeństwa, moralność, miłość i śmierć. Ich dzieła były wyrazem zarówno poszukiwania, jak i buntu wobec tego, co niesie ze sobą rzeczywistość.