Dobra, wyobraźcie sobie, że już pracujecie. Każdy z nas na coś liczy – na wypłatę! Ale zanim te pieniądze wpłyną na wasze konto, warto wiedzieć, jak właściwie działają systemy płac i co to wszystko oznacza.Zacznijmy od totalnych podstaw – co to w ogóle znaczy „płaca”? W skrócie: płaca to kasa, którą dostajecie za waszą pracę. Jednak płaca nie zawsze wygląda tak samo dla wszystkich. Może być wypłacana na różne sposoby i tu właśnie zaczyna się temat systemów płac.

Podstawy:

W Polsce najczęściej spotkamy trzy główne rodzaje płac:

• Płaca brutto – to kwota, którą widzicie na umowie, ale nie jest to jeszcze to, co trafia na wasze konto. Brutto to suma przed odliczeniem podatków i składek.
• Płaca netto – to ta kwota, która ląduje na waszym koncie po potrąceniu podatków i składek. Innymi słowy, netto to „czysta wypłata”, którą możecie wydać.
• Płaca minimalna – to minimalna kwota, jaką możecie zarobić na umowie o pracę, ustalana co roku przez rząd. W Polsce macie prawo do co najmniej tej kwoty, jeśli pracujecie na pełen etat.

Słuchajcie, jeśli znacie już różnice między brutto a netto i wiecie, że istnieje coś takiego jak płaca minimalna, to już macie wiedzę na ocenę dopuszczającą (2)! Ale idziemy dalej – macie szansę na więcej!

 

Jak działają różne systemy płac?

Teraz trochę o tym, jak różne firmy mogą płacić swoim pracownikom. W zależności od charakteru pracy, firma może wybrać jeden z kilku systemów wynagrodzeń:

• System czasowy – to najbardziej klasyczny sposób. Dostajesz pieniądze za przepracowane godziny. Im więcej pracujesz, tym więcej zarabiasz. Idealne dla tych, którzy mają ustalone godziny pracy, np. pracownicy biurowi czy nauczyciele.
• System akordowy – tutaj płacą ci za wykonane zadania, a nie za czas pracy. Na przykład, jeśli pracujesz w fabryce i szyjesz koszule, dostajesz pieniądze za każdą uszytą koszulę. Im więcej uszyjesz, tym więcej zarobisz. Ten system często spotykany jest w produkcji.
• System prowizyjny – to system, gdzie zarabiasz procent od sprzedaży. Na przykład, pracujesz w sklepie i sprzedajesz produkty. Im więcej sprzedasz, tym więcej dostajesz w postaci prowizji. Popularne w handlu i sprzedaży.

Jeśli teraz rozumiecie, że system wynagrodzeń może być zależny od czasu pracy, liczby wykonanych zadań (akord) albo sprzedaży (prowizja), to już macie wiedzę na ocenę dostateczną (3)!

 

Rozwijamy temat – co jeszcze warto wiedzieć?

Kiedy już wiecie, jak działa system wynagrodzeń, warto dowiedzieć się więcej o tym, jakie składniki mogą być doliczone do waszej pensji. Pamiętajcie, że wynagrodzenie to nie tylko „goła” wypłata. W Polsce, oprócz wynagrodzenia zasadniczego, możecie mieć różne dodatki, takie jak:

• Dodatek za nadgodziny – jeśli pracujesz więcej niż standardowe 8 godzin dziennie, należy ci się dodatkowa kasa.
• Premie – jeśli wykonasz swoją pracę szczególnie dobrze, możesz liczyć na dodatkową nagrodę pieniężną.
• Dodatek za pracę w nocy – jeśli pracujesz w godzinach nocnych (zazwyczaj od 22:00 do 6:00), przysługuje ci dodatkowe wynagrodzenie.

Jeśli już rozumiecie te dodatkowe elementy płac, gratulacje – to wiedza na ocenę dobrą (4)! Teraz jesteście całkiem nieźli w tym temacie, ale idźmy dalej.

 

Pełen obraz – mistrzostwo w systemach płac!

Teraz czas na coś dla tych, którzy chcą zgarnąć najlepsze oceny. Pamiętajcie, że wynagrodzenie to nie tylko to, co dostajecie do ręki. Wasza płaca brutto obejmuje także składki, które pracodawca musi odprowadzić do ZUS-u (Zakład Ubezpieczeń Społecznych). Chodzi tutaj o:

• Składki na ubezpieczenie społeczne – to kasa, którą płacimy na nasze przyszłe emerytury i na wypadek choroby (np. składka zdrowotna).
• Składki na Fundusz Pracy – te pieniądze idą na pomoc dla osób bezrobotnych i wspierają programy aktywizacyjne.

Kiedy odejmie się wszystkie te składki i podatki od waszej pensji brutto, wtedy dostajecie płacę netto – to właśnie ta kwota, którą widzicie na koncie.Na koniec warto wspomnieć o tym, że w niektórych przypadkach pensja pracownika może być obliczana według specjalnych zasad. Przykłady? Wysokość wynagrodzenia w firmach, które zatrudniają pracowników młodocianych lub osoby niepełnosprawne, może być inna – tutaj przepisy regulują specjalne zasady i warunki.

I to jest poziom na ocenę celującą (6)! Jeśli rozumiecie, jak funkcjonują składki, jakie są dodatki do wynagrodzenia i jak to wszystko wpływa na waszą pensję, to jesteście na poziomie mistrzowskim.

---

Tak oto skończyliśmy temat systemów płac. Teraz możecie czuć się pewnie, jeśli chodzi o to, jak liczy się pensja i co wpływa na jej ostateczną wysokość. Kiedy kolejny raz zobaczycie „brutto” i „netto” na umowie, będziecie wiedzieć, co się za tym kryje!