Historia – Rewolucje w Rosji

„Tłumy robotników i żołnierzy na ulicach Piotrogrodu podczas Rewolucji Lutowej w 1917 roku – moment, który zakończył panowanie dynastii Romanowów i zapoczątkował nową erę w Rosji.”

Rewolucje w Rosji

Rewolucje w Rosji – Droga do upadku caratu i powstania ZSRR

W 1917 roku Rosja przeżyła dramatyczne zmiany, które wstrząsnęły jej strukturą polityczną i społeczną. Dwie kluczowe rewolucje – lutowa i październikowa – zmiotły carat, zmieniły dotychczasowy porządek i doprowadziły do powstania pierwszego państwa komunistycznego na świecie. Rosyjskie rewolucje wybuchły na fali społecznego niezadowolenia, biedy i wycieńczenia kraju przez I wojnę światową, dając początek nowej epoce.

Rewolucja lutowa – koniec caratu

Rewolucja lutowa wybuchła w marcu 1917 roku (według kalendarza juliańskiego – w lutym) w wyniku narastającego niezadowolenia społecznego i klęski militarnej na froncie. W Piotrogrodzie (obecnym Petersburgu) tysiące robotników i żołnierzy wyszło na ulice, domagając się chleba, pokoju i lepszych warunków życia. Masowe protesty zmusiły cara Mikołaja II do abdykacji, co zakończyło stulecia rządów dynastii Romanowów. Władzę przejął Rząd Tymczasowy, który obiecał demokratyczne reformy, ale nadal kontynuował wojnę, co nie spotkało się z poparciem społeczeństwa.

Rewolucja październikowa – przejęcie władzy przez bolszewików

Niechęć do Rządu Tymczasowego i trwająca wojna stworzyły warunki do drugiej rewolucji – październikowej. W październiku 1917 roku (według kalendarza juliańskiego) bolszewicy, pod przewodnictwem Włodzimierza Lenina, przejęli władzę w Piotrogrodzie, atakując Pałac Zimowy. Była to dobrze zorganizowana operacja, w której bolszewicy obiecali „pokój, ziemię i chleb”. Po przejęciu władzy natychmiast ogłosili wycofanie się z I wojny światowej i przeprowadzili radykalne reformy społeczne i gospodarcze.

Wojna domowa – walka o przyszłość Rosji

Po rewolucji październikowej wybuchła brutalna wojna domowa między „białymi” (przeciwnikami bolszewików) a „czerwonymi” (bolszewikami). Wojna trwała od 1918 do 1922 roku i doprowadziła do wyniszczenia kraju oraz setek tysięcy ofiar. Dzięki dobrej organizacji, brutalnym metodom i szerokiemu poparciu wśród robotników i chłopów, bolszewicy zwyciężyli, a w 1922 roku utworzono Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR).

Znaczenie rewolucji rosyjskich

Rewolucje w Rosji w 1917 roku były punktem zwrotnym w historii świata. Zmieniły Rosję z carskiego imperium w pierwsze na świecie państwo komunistyczne, inspirując ruchy rewolucyjne na całym świecie. Wpływ rewolucji rosyjskich był ogromny, prowadząc do zmian społecznych, gospodarczych i politycznych, które zdominowały XX wiek.

Rewolucje w Rosji – poziom dopuszczający (ocena 2)

Pojęcia: rewolucja lutowa, rewolucja październikowa

Rewolucja lutowa – rozpoczęła się w marcu 1917 roku i doprowadziła do obalenia cara Mikołaja II. Była wynikiem niezadowolenia społecznego, głodu i zmęczenia wojną. W wyniku rewolucji powstał Rząd Tymczasowy.
Rewolucja październikowa – miała miejsce w listopadzie 1917 roku (według kalendarza juliańskiego w październiku). Przeprowadzona przez bolszewików pod wodzą Lenina, zakończyła się przejęciem władzy przez komunistów i obaleniem Rządu Tymczasowego.
Dobrze wiedzieć! Rewolucja lutowa w Rosji rozpoczęła się w marcu według kalendarza gregoriańskiego, ale była lutym według używanego wówczas w Rosji kalendarza juliańskiego, który był opóźniony o 13 dni. Podobnie rewolucja październikowa, która miała miejsce w listopadzie według kalendarza gregoriańskiego, była październikiem w kalendarzu juliańskim. Przejście z kalendarza juliańskiego na gregoriański w Rosji nastąpiło dopiero w 1918 roku, co wyjaśnia różnicę w datach.

„Rewolucja lutowa obaliła cara, a rewolucja październikowa doprowadziła bolszewików do władzy.”

Lokalizacja w czasie

Wybuch rewolucji lutowej – marzec 1917 roku.
Wybuch rewolucji październikowej – 6/7 listopada 1917 roku.
Proklamowanie powstania ZSRR – 1922 rok, gdy oficjalnie utworzono Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.

„Rewolucja lutowa miała miejsce w marcu 1917 roku, rewolucja październikowa w listopadzie 1917 roku, a ZSRR powstał w 1922 roku.”

Ważne postacie

Mikołaj II – ostatni car Rosji, obalony w wyniku rewolucji lutowej. Jego rządy były krytykowane za brak reform i złe zarządzanie państwem.
Włodzimierz Lenin – przywódca bolszewików, zorganizował i przeprowadził rewolucję październikową, a następnie ustanowił rządy komunistyczne w Rosji.

„Mikołaj II był ostatnim carem Rosji, a Lenin liderem bolszewików i twórcą państwa komunistycznego.”

Skutki rewolucji październikowej

Rewolucja październikowa miała znaczące skutki:

Przejęcie władzy przez bolszewików – Lenin i jego zwolennicy ustanowili dyktaturę proletariatu, eliminując przeciwników politycznych.
Wycofanie się z I wojny światowej – w 1918 roku Rosja zawarła pokój z Niemcami, wycofując się z wojny.
Rozpoczęcie wojny domowej – konflikt między bolszewikami a przeciwnikami komunistów (tzw. Biała Gwardia) trwał do 1922 roku.

„Rewolucja październikowa doprowadziła do przejęcia władzy przez bolszewików, wycofania się Rosji z wojny i wojny domowej.”

Dlaczego Rosja stała się państwem totalitarnym?

Po rewolucji październikowej Lenin wprowadził rządy autorytarne, które ograniczały wolność słowa, eliminowały przeciwników politycznych i podporządkowały społeczeństwo ideologii komunistycznej. Z czasem Rosja przekształciła się w państwo totalitarne, w którym wszystkie aspekty życia kontrolował rząd. Bolszewicy dążyli do pełnej kontroli nad społeczeństwem, wprowadzając system represji, cenzurę oraz tajną policję.

„Rosja stała się państwem totalitarnym, ponieważ bolszewicy dążyli do pełnej kontroli nad społeczeństwem.”

„Ulica w post-rewolucyjnej Rosji – ciche napięcie i kontrola w społeczeństwie, odzwierciedlające początki totalitarnej rzeczywistości.”

Rewolucje w Rosji – poziom dostateczny (ocena 3)

Pojęcia: dwuwładza, bolszewicy, dyktatura proletariatu, Czeka

Dwuwładza – sytuacja polityczna, która powstała po rewolucji lutowej w 1917 roku, kiedy to w Rosji istniały dwa ośrodki władzy: Rząd Tymczasowy oraz rady robotnicze (sowiety). Oba ośrodki rywalizowały o kontrolę nad państwem.
Bolszewicy – radykalne skrzydło partii socjaldemokratycznej w Rosji, dowodzone przez Włodzimierza Lenina, które dążyło do obalenia Rządu Tymczasowego i przejęcia władzy.
Dyktatura proletariatu – koncepcja państwa rządzonego przez klasę robotniczą, realizowana przez bolszewików po przejęciu władzy w listopadzie 1917 roku.
Czeka – tajna policja polityczna utworzona przez bolszewików w 1917 roku, odpowiedzialna za walkę z przeciwnikami rewolucji, która wkrótce stała się narzędziem terroru.

„Dwuwładza to współistnienie Rządu Tymczasowego i sowietów, a Czeka była tajną policją, która zwalczała przeciwników rewolucji.”

Lokalizacja w czasie

Powołanie Rządu Tymczasowego – marzec 1917 roku, po rewolucji lutowej, w wyniku której car Mikołaj II abdykował.
Powołanie Rady Komisarzy Ludowych – listopad 1917 roku; rząd utworzony przez bolszewików po rewolucji październikowej.
Podpisanie pokoju brzeskiego – 3 marca 1918 roku; traktat pokojowy między Rosją bolszewicką a państwami centralnymi, kończący udział Rosji w I wojnie światowej.

„Rząd Tymczasowy powstał w marcu 1917, a Rada Komisarzy Ludowych w listopadzie 1917. Pokój brzeski zakończył udział Rosji w wojnie w marcu 1918 roku.”

Ważne postacie

Aleksandr Kiereński – przywódca Rządu Tymczasowego, który próbował kontynuować udział Rosji w I wojnie światowej, co przyczyniło się do jego utraty poparcia.
Lew Trocki – bliski współpracownik Lenina, organizator Armii Czerwonej i kluczowa postać w rewolucji październikowej oraz wojnie domowej.
Feliks Dzierżyński – założyciel i szef Czeka, odpowiedzialny za prowadzenie polityki terroru przeciwko przeciwnikom bolszewików.

„Aleksandr Kiereński przewodził Rządowi Tymczasowemu, Lew Trocki organizował Armię Czerwoną, a Feliks Dzierżyński stał na czele Czeka.”

Przyczyny i skutki rewolucji lutowej

Przyczyny:

Niezadowolenie społeczne z powodu udziału Rosji w I wojnie światowej.
Słabość gospodarcza i głód.
Niepopularność caratu i brak reform politycznych.

Skutki:

Abdykacja cara Mikołaja II.
Powstanie Rządu Tymczasowego.
Przejęcie części władzy przez rady robotnicze (sowiety).

„Rewolucja lutowa była wynikiem niezadowolenia społecznego i zakończyła się abdykacją cara oraz powstaniem Rządu Tymczasowego.”

Charakterystyka okresu dwuwładzy w Rosji

Okres dwuwładzy trwał od marca do listopada 1917 roku i charakteryzował się konkurencją między Rządem Tymczasowym a sowietami. Rząd Tymczasowy dążył do reform i kontynuacji wojny, co wywołało niezadowolenie społeczne. Sowiety, kontrolowane przez bolszewików, nawoływały do natychmiastowego zakończenia wojny i przejęcia władzy przez robotników. Dwuwładza zakończyła się rewolucją październikową i przejęciem władzy przez bolszewików.

„Dwuwładza to rywalizacja między Rządem Tymczasowym a sowietami, zakończona przejęciem władzy przez bolszewików.”

Rola Włodzimierza Lenina w czasie rewolucji rosyjskich

Włodzimierz Lenin był przywódcą bolszewików i głównym organizatorem rewolucji październikowej. Jego program obiecywał zakończenie wojny, przekazanie ziemi chłopom i władzę dla robotników, co przyciągnęło poparcie społeczne. Po przejęciu władzy Lenin wprowadził politykę dyktatury proletariatu, kontrolował rząd i wprowadził terror przeciwko przeciwnikom politycznym.

„Lenin przewodził rewolucji październikowej, obiecując pokój i reformy, a po przejęciu władzy wprowadził rządy dyktatury proletariatu.”

Proces budowania ZSRR

Budowanie ZSRR rozpoczęło się po zakończeniu wojny domowej w 1922 roku. Lenin i bolszewicy dążyli do centralizacji władzy i stworzenia państwa socjalistycznego. Wprowadzono nową konstytucję, a Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) został utworzony jako federacja republik z pełną kontrolą rządu centralnego w Moskwie. Państwo opierało się na ideologii komunistycznej, a wszystkie instytucje zostały podporządkowane partii komunistycznej.

„ZSRR powstał w 1922 roku jako państwo socjalistyczne, zcentralizowane i oparte na ideologii komunistycznej.”

„Dwuwładza w Rosji w 1917 roku – podzielone ulice Piotrogrodu, symbol rywalizacji między Rządem Tymczasowym a sowietami, w atmosferze napięcia i niepewności.”

Rewolucje w Rosji – poziom dobry (ocena 4)

Pojęcie: tezy kwietniowe

Tezy kwietniowe to program polityczny ogłoszony przez Włodzimierza Lenina po jego powrocie do Rosji w kwietniu 1917 roku. Lenin w swoich tezach nawoływał do natychmiastowego zakończenia wojny, przekazania ziemi chłopom, kontroli fabryk przez robotników oraz przejęcia władzy przez rady robotnicze (sowiety). Tezy kwietniowe stały się podstawą programu bolszewików.

„Tezy kwietniowe Lenina wzywały do pokoju, ziemi dla chłopów i władzy dla rad.”

Lokalizacja w czasie

Abdykacja Mikołaja II – marzec 1917 roku; po rewolucji lutowej car zrzekł się tronu.
Ogłoszenie tez kwietniowych – kwiecień 1917 roku; program polityczny Lenina po jego powrocie do Rosji.
Uchwalenie konstytucji rosyjskiej – lipiec 1918 roku; ustanowiła Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich jako państwo socjalistyczne.
Egzekucja rodziny carskiej – lipiec 1918 roku; rozstrzelanie Mikołaja II i jego rodziny przez bolszewików.
Wojna domowa w Rosji – 1919–1920 rok; konflikt między bolszewikami (Czerwona Armia) a przeciwnikami rewolucji (Biała Gwardia).

„Abdykacja Mikołaja II miała miejsce w marcu 1917, a wojna domowa toczyła się w latach 1919–1920.”

Sytuacja militarna, polityczna i gospodarcza w Rosji do 1917 roku

Militarna – udział Rosji w I wojnie światowej przyniósł ogromne straty i wyczerpał zasoby. Armia była źle zorganizowana i wyposażona, co prowadziło do licznych klęsk.
Polityczna – niezadowolenie społeczne z rządów cara i brak reform wywoływały napięcia. Słaba władza cara Mikołaja II doprowadziła do kryzysu politycznego.
Gospodarcza – wojna i mobilizacja zasobów spowodowały braki żywności, inflację i spadek produkcji, co pogłębiało biedę i frustrację społeczeństwa.

„Rosja borykała się z klęskami wojennymi, kryzysem politycznym i pogarszającą się sytuacją gospodarczą.”

Popularność bolszewików w okresie dwuwładzy

Bolszewicy zyskiwali na popularności w okresie dwuwładzy (marzec-listopad 1917) dzięki swojemu radykalnemu programowi, który obiecywał zakończenie wojny, przekazanie ziemi chłopom i kontrolę fabryk przez robotników. Rząd Tymczasowy, kontynuujący wojnę, tracił poparcie, co sprzyjało wzrostowi wpływów bolszewików, szczególnie w miastach i wśród robotników.

„Bolszewicy zdobywali poparcie dzięki obietnicom zakończenia wojny i przekazania ziemi oraz władzy robotnikom.”

Przebieg rewolucji październikowej

Rewolucja październikowa rozpoczęła się 6/7 listopada 1917 roku (wg kalendarza juliańskiego w październiku). Bolszewicy, pod przywództwem Lenina, przejęli władzę w Piotrogrodzie, zajmując strategiczne punkty miasta, w tym Pałac Zimowy, gdzie znajdował się Rząd Tymczasowy. Rewolucja przebiegła stosunkowo bezkrwawo i zakończyła się przejęciem władzy przez bolszewików, którzy szybko ogłosili rządy Rady Komisarzy Ludowych.

„Rewolucja październikowa zakończyła się szybkim przejęciem władzy przez bolszewików w Piotrogrodzie.”

Przyczyny wojny domowej

Wojna domowa w Rosji wybuchła w wyniku oporu różnych grup społecznych i politycznych wobec bolszewickich rządów. Biała Gwardia, czyli przeciwnicy bolszewików, składała się z monarchistów, liberałów, zwolenników Rządu Tymczasowego oraz obcych interwentów, którzy obawiali się rozprzestrzenienia komunizmu. Konflikt miał charakter ideologiczny i klasowy, a obie strony dążyły do kontrolowania terytorium Rosji.

„Wojna domowa wybuchła przez opór wobec bolszewików ze strony monarchistów, liberałów i obcych państw.”

Metody bolszewików w umacnianiu władzy

Bolszewicy stosowali różne metody, aby umocnić swoją władzę:

Terror – za pomocą Czeka (tajnej policji), bolszewicy eliminowali przeciwników politycznych i wszelkie formy oporu.
Propaganda – szerzyli idee komunistyczne i przekonywali społeczeństwo do poparcia ich rządów.
Kontrola gospodarcza – wprowadzili komunizm wojenny, przejmując kontrolę nad produkcją i dystrybucją dóbr.
Centralizacja władzy – podporządkowali wszystkie instytucje państwowe partii bolszewickiej.

„Bolszewicy stosowali terror, propagandę i centralizację władzy, aby utrzy

„Bolszewicy w warsztacie – żołnierze kontrolujący pracę robotników, symbolizujący metody nadzoru i represji stosowane do umacniania władzy.”

Rewolucje w Rosji – poziom bardzo dobry (ocena 5)

Pojęcia: mienszewicy, eserowcy, kadeci

Mienszewicy – umiarkowane skrzydło rosyjskiej socjaldemokracji, które popierało stopniowe reformy i współpracę z innymi partiami. W odróżnieniu od bolszewików mienszewicy sprzeciwiali się rewolucji zbrojnej i dążyli do demokratycznych przemian.
Eserowcy – członkowie Partii Socjalistów-Rewolucjonistów (eserów), którzy reprezentowali interesy chłopów. Eserowcy wspierali redystrybucję ziemi, a część z nich popierała użycie przemocy w walce politycznej.
Kadeci – członkowie Partii Konstytucyjno-Demokratycznej, reprezentujący liberalne skrzydło polityki rosyjskiej. Kadeci popierali monarchię konstytucyjną i demokratyczne reformy, lecz byli przeciwnikami rewolucji bolszewickiej.

„Mienszewicy i eserowcy popierali reformy socjalistyczne, a kadeci byli zwolennikami monarchii konstytucyjnej.”

Lokalizacja w czasie

Rozpędzenie przez bolszewików Zgromadzenia Konstytucyjnego – styczeń 1918 roku; bolszewicy rozproszyli pierwszy demokratycznie wybrany parlament Rosji, ponieważ nie uzyskali w nim większości, co oznaczało koniec demokracji parlamentarnej.

„W styczniu 1918 roku bolszewicy rozpędzili Zgromadzenie Konstytucyjne, kończąc demokrację parlamentarną w Rosji.”

Ważne postacie

Anton Denikin – generał Białej Armii, walczył przeciwko bolszewikom podczas wojny domowej, próbując przywrócić dawny porządek.
Aleksandr Kołczak – admirał, jeden z liderów Białej Gwardii, który walczył na Syberii i próbował obalić bolszewików.
Piotr Wrangel – generał Białej Armii, który walczył na południu Rosji i stał na czele ostatnich sił antybolszewickich przed ich klęską w 1920 roku.

„Denikin, Kołczak i Wrangel byli dowódcami Białej Armii, która walczyła przeciwko bolszewikom.”

Porównanie programów rosyjskich stronnictw politycznych

Bolszewicy – dążyli do rewolucji proletariackiej, przejęcia władzy przez robotników i chłopów, a także wprowadzenia dyktatury proletariatu.
Mienszewicy – popierali demokratyczne reformy i stopniowe przejęcie władzy przez klasy pracujące, sprzeciwiając się rewolucji zbrojnej.
Eserowcy – reprezentowali interesy chłopów, wspierając redystrybucję ziemi i reformy agrarne, niektórzy popierali użycie przemocy.
Kadeci – zwolennicy monarchii konstytucyjnej i reform demokratycznych, byli przeciwnikami bolszewików.

„Bolszewicy popierali rewolucję proletariacką, mienszewicy reformy demokratyczne, eserowcy redystrybucję ziemi, a kadeci monarchię konstytucyjną.”

Przyczyny sukcesu Armii Czerwonej w wojnie domowej

Armia Czerwona odniosła sukces w wojnie domowej z kilku powodów:

Skuteczne dowodzenie – dowódcy, tacy jak Lew Trocki, zorganizowali Armię Czerwoną i zapewnili jej dyscyplinę oraz skuteczność bojową.
Zjednoczony cel – bolszewicy byli bardziej zjednoczeni ideologicznie, podczas gdy Biała Gwardia była podzielona na różne frakcje.
Poparcie społeczne – bolszewicy zdobyli poparcie chłopów i robotników dzięki obietnicom redystrybucji ziemi i zakończenia wojny.
Kontrola strategicznych obszarów – bolszewicy kontrolowali kluczowe miasta i ośrodki przemysłowe, co ułatwiało zaopatrzenie i organizację.

„Armia Czerwona odniosła sukces dzięki dobremu dowodzeniu, zjednoczonemu celowi, poparciu społecznemu i kontroli strategicznych obszarów.”

Powody brutalnej rozprawy Lenina z carem i jego rodziną

Lenin zdecydował o rozstrzelaniu cara Mikołaja II i jego rodziny, aby zapobiec ich ewentualnemu uwolnieniu przez Białą Gwardię, co mogłoby stać się symbolem kontrrewolucji. Uznano, że eliminacja rodziny carskiej uniemożliwi jej wykorzystanie przez przeciwników bolszewików w celach politycznych.

„Lenin nakazał rozstrzelanie cara, aby uniemożliwić Białej Gwardii wykorzystanie go jako symbolu kontrrewolucji.”

Rewolucje w Rosji – poziom celujący (ocena 6)

Ocena metod stosowanych przez bolszewików w celu umocnienia swojej władzy

Bolszewicy stosowali różne metody, aby utrzymać i umocnić swoją władzę w Rosji, co pozwoliło im na stworzenie totalitarnego państwa. Metody te były brutalne i obejmowały:

Czeka i terror – bolszewicy utworzyli Czeka, tajną policję polityczną, która przeprowadzała represje wobec przeciwników rewolucji. Czeka stosowała terror, eliminując nie tylko kontrrewolucjonistów, ale także zwykłych obywateli podejrzanych o brak lojalności wobec rządu. Okres tzw. czerwonego terroru miał zastraszyć społeczeństwo i wyeliminować opór.
Propaganda – bolszewicy skutecznie wykorzystywali propagandę do promowania ideologii komunistycznej i uzasadniania swoich działań. Kontrolowali prasę, edukację i kulturę, aby kształtować społeczeństwo zgodnie z komunistycznymi wartościami i minimalizować wpływ kontrrewolucyjnych idei.
Komunizm wojenny – w czasie wojny domowej bolszewicy wprowadzili politykę komunizmu wojennego, która polegała na nacjonalizacji przemysłu, przymusowej rekwizycji żywności i surowców oraz mobilizacji zasobów na potrzeby wojenne. Choć komunizm wojenny wywołał niezadowolenie, pozwolił bolszewikom utrzymać kontrolę nad gospodarką.
Centralizacja władzy i eliminacja opozycji – bolszewicy zlikwidowali Zgromadzenie Konstytucyjne i zdelegalizowali partie opozycyjne, tworząc system jednopartyjny. Wszystkie instytucje państwowe zostały podporządkowane Partii Komunistycznej, co umożliwiło pełną kontrolę nad państwem.

„Bolszewicy stosowali terror, propagandę, komunizm wojenny i centralizację, aby utrzymać władzę i zbudować państwo totalitarne.”

Wpływ rewolucji rosyjskich na układ sił w Europie podczas I wojny światowej

Rewolucje rosyjskie (lutowa i październikowa) miały ogromny wpływ na układ sił w Europie, szczególnie w kontekście I wojny światowej:

Wycofanie się Rosji z wojny – po przejęciu władzy przez bolszewików Rosja zawarła pokój z Niemcami (traktat brzeski w marcu 1918 roku), co zakończyło udział Rosji w wojnie. Wycofanie się Rosji pozwoliło Niemcom przerzucić swoje wojska na front zachodni, co chwilowo wzmocniło pozycję państw centralnych.
Rozpowszechnienie idei rewolucyjnych – rewolucja październikowa i powstanie państwa komunistycznego wywołały obawy wśród innych europejskich rządów, zwłaszcza że idee rewolucyjne szybko zaczęły rozprzestrzeniać się na inne kraje. Rządy europejskie, obawiając się komunistycznych wpływów, zwiększyły represje wobec ruchów lewicowych.
Inspiracja dla ruchów robotniczych – sukces bolszewików zainspirował ruchy robotnicze w innych krajach, zwłaszcza w Niemczech i na Węgrzech, gdzie w latach 1918–1919 doszło do prób rewolucji socjalistycznych. Obawy przed rozszerzeniem komunizmu zmieniły priorytety polityczne w Europie i wpłynęły na późniejsze relacje międzynarodowe.
Polityczna izolacja Rosji – Rosja Sowiecka była izolowana politycznie przez większość państw europejskich, co stworzyło podział na Europę kapitalistyczną i komunistyczną. Ta izolacja i wzajemna wrogość stały się jednym z fundamentów późniejszego konfliktu ideologicznego, który zdominował XX wiek.

„Rewolucje rosyjskie zmieniły układ sił, doprowadzając do wycofania się Rosji z wojny, rozprzestrzenienia idei komunistycznych i politycznej izolacji Rosji.”