Historia – Świat na drodze ku nowej wojnie

Ilustracja, przedstawiająca scenę współpracy między narodami w latach 30. XX wieku.

Świat na drodze ku nowej wojnie

Świat na drodze ku nowej wojnie

Po zakończeniu I wojny światowej, na całym świecie panowały nadzieje na trwały pokój. Jednak rzeczywistość okazała się inna. Polityczne i gospodarcze napięcia, niezadowolenie z traktatów pokojowych oraz rosnący nacjonalizm i militarystyczne ambicje niektórych państw, sprawiły, że świat powoli, ale nieubłaganie zbliżał się ku nowemu konfliktowi zbrojnemu. II wojna światowa była w dużej mierze wynikiem tych wszystkich czynników.

Niezadowolenie z traktatów pokojowych

Po zakończeniu I wojny światowej, w 1919 roku, podpisano traktat wersalski, który miał zapewnić pokój. Jednak wiele państw, w tym Niemcy, uważały go za zbyt surowy. Wysokie odszkodowania wojenne, utrata terytoriów i ograniczenie sił zbrojnych sprawiły, że Niemcy poczuły się upokorzone. To niezadowolenie z traktatów stało się jednym z głównych źródeł napięć, które doprowadziły do wybuchu II wojny światowej.

Wzrost nacjonalizmu i militarystycznych ambicji

W latach 30. XX wieku, na tle kryzysu gospodarczego, na całym świecie zaczęły rosnąć ruchy nacjonalistyczne. W Niemczech Adolf Hitler, lider nazistowskiej partii, obiecywał odbudowę potęgi Niemiec. Jego militarystyczne ambicje, dążenie do rewizji granic Europy i ekspansji na wschód, były wyraźnym sygnałem, że wojna staje się coraz bardziej nieunikniona. Podobne nastroje panowały w Japonii, gdzie rządzący wojskowi dążyli do rozszerzenia wpływów w Azji.

Zawieranie sojuszy i układów

W okresie międzywojennym państwa zaczęły zawierać różne sojusze i układy, które miały na celu zabezpieczenie ich interesów. Niemcy, Włochy i Japonia utworzyły tzw. Oś, podczas gdy Francja, Wielka Brytania i inne państwa europejskie zaczęły tworzyć blok przeciwny. Te sojusze nie tylko zaostrzyły rywalizację między państwami, ale również stworzyły sieć wzajemnych zobowiązań, które w razie wybuchu wojny mogły szybko rozprzestrzenić konflikt na cały świat.

Polityka appeasementu

W obliczu rosnącej agresji Niemiec, mocarstwa zachodnie, takie jak Wielka Brytania i Francja, próbowały stosować politykę appeasementu, czyli ustępstw wobec Hitlera, mających na celu uniknięcie wojny. Zgodziły się na aneksję Austrii przez Niemcy, a także na przyłączenie Sudetów, części Czechosłowacji. Jednak ta polityka tylko wzmocniła Niemcy i sprawiła, że Hitler poczuł się pewniej w swoich dążeniach do podboju Europy.

Początek II wojny światowej

W 1939 roku, po zajęciu Czechosłowacji, Hitler postanowił pójść o krok dalej i zaatakował Polskę. To wydarzenie, mimo wcześniejszych prób zażegnania kryzysu, zapoczątkowało II wojnę światową. Po niemieckiej inwazji na Polskę, Wielka Brytania i Francja wypowiedziały Niemcom wojnę, a konflikt rozprzestrzenił się na cały świat, angażując coraz większą liczbę państw.

Podsumowanie

Świat w latach 30. XX wieku stał na krawędzi wojny. Niezadowolenie z traktatów pokojowych, rosnący nacjonalizm, militarystyczne ambicje i zawieranie sojuszy stworzyły warunki do wybuchu II wojny światowej. Pomimo prób unikania wojny, takich jak polityka appeasementu, świat nie zdołał uniknąć konfliktu, który miał zmienić oblicze całego globu na długie lata.

Świat na drodze ku nowej wojnie – poziom dopuszczający (ocena 2)

Pojęcia

  • Anschluss – przyłączenie Austrii do Niemiec w marcu 1938 roku, co było jednym z etapów ekspansji terytorialnej III Rzeszy.
  • Państwa osi – sojusz państw totalitarnych: Niemiec, Włoch i Japonii, który ukształtował się w latach 1936–1937 (oś Rzym–Berlin–Tokio).

„Anschluss oznaczał przyłączenie Austrii do Niemiec w 1938 roku, a państwa osi tworzyły Niemcy, Włochy i Japonia.”

Lokalizacja w czasie

  1. Ukształtowanie się osi Rzym–Berlin–Tokio – lata 1936–1937:
    • 1936: Pakt antykominternowski (Niemcy i Japonia).
    • 1937: Przystąpienie Włoch, powstanie pełnej osi Rzym–Berlin–Tokio.
  2. Anschluss Austrii – marzec 1938 roku.
  3. Aneksja Czechosłowacji – marzec 1939 roku.

„Oś Rzym–Berlin–Tokio ukształtowała się w latach 1936–1937, Anschluss Austrii miał miejsce w marcu 1938 roku, a Niemcy zajęły Czechosłowację w marcu 1939 roku.”

Postacie

  1. Adolf Hitler – przywódca III Rzeszy, odpowiedzialny za ekspansję terytorialną Niemiec i zbrodnie II wojny światowej.
  2. Benito Mussolini – przywódca Włoch, sojusznik Hitlera, który wspierał politykę ekspansji i militarne działania osi.

„Adolf Hitler i Benito Mussolini byli kluczowymi liderami państw osi.”

Etapy ekspansji terytorialnej Niemiec w latach 30. XX wieku

  1. 1936 – Remilitaryzacja Nadrenii.
  2. 1938 – Anschluss Austrii.
  3. 1939 – Aneksja Czechosłowacji.

„Niemcy rozpoczęły ekspansję od remilitaryzacji Nadrenii w 1936 roku, następnie doszło do Anschlussu Austrii w 1938 roku i aneksji Czechosłowacji w 1939 roku.”

„Scena inspirowana wojskową strategią w pierwszej połowie XX wieku – pojazdy i samoloty w tle, oddające innowacje technologiczne i taktyczne tamtego okresu.”

Świat na drodze ku nowej wojnie – poziom dostateczny (ocena 3)

Pojęcia

  • Blitzkrieg – strategia wojny błyskawicznej stosowana przez Niemcy w latach 30. i 40. XX wieku. Polegała na szybkim i zmasowanym ataku wojsk lądowych wspieranych przez lotnictwo, co pozwalało na błyskawiczne zajęcie dużych obszarów.
  • Appeasement – polityka ustępstw stosowana przez mocarstwa zachodnie (głównie Wielką Brytanię i Francję) wobec agresywnych działań Hitlera w latach 30. XX wieku. Miała na celu uniknięcie wojny, ale prowadziła do wzrostu potęgi III Rzeszy.

„Blitzkrieg to strategia szybkiej wojny, a appeasement oznacza politykę ustępstw wobec Niemiec w latach 30. XX wieku.”

Lokalizacja w czasie

  1. Wojna domowa w Hiszpanii: lipiec 1936 – marzec 1939.
    • Konflikt pomiędzy republikanami a nacjonalistami pod wodzą Francisca Franco, który zakończył się zwycięstwem nacjonalistów.
  2. Układ monachijski: wrzesień 1938 roku.
    • Porozumienie między Niemcami, Włochami, Francją i Wielką Brytanią, na mocy którego Hitler otrzymał Sudety w zamian za obietnicę pokoju.
  3. Anschluss Austrii: marzec 1938 roku.
  4. Aneksja Czechosłowacji: marzec 1939 roku.

„Wojna domowa w Hiszpanii trwała od 1936 do 1939 roku, Anschluss Austrii i układ monachijski miały miejsce w 1938 roku, a Niemcy zajęły Czechosłowację w 1939 roku.”

Postacie

  1. Francisco Franco – przywódca nacjonalistów w wojnie domowej w Hiszpanii, który po zwycięstwie w 1939 roku objął władzę dyktatorską w kraju.
  2. Adolf Hitler – przywódca III Rzeszy, który dążył do uczynienia Niemiec potęgą militarną, m.in. poprzez remilitaryzację i ekspansję terytorialną.

„Francisco Franco zwyciężył w wojnie domowej w Hiszpanii, a Hitler rozbudowywał potęgę militarną Niemiec.”

Działania Hitlera zmierzające do uczynienia Niemiec potęgą militarną

  1. 1935 – Wprowadzenie obowiązkowej służby wojskowej.
  2. 1936 – Remilitaryzacja Nadrenii, czyli wkroczenie wojsk niemieckich na terytorium zdemilitaryzowane zgodnie z traktatem wersalskim.
  3. 1938 – Anschluss Austrii.
  4. 1939 – Zbrojenia i przygotowania do wojny.

„Hitler rozbudowywał wojsko, naruszając postanowienia traktatu wersalskiego.”

Przyczyny i skutki Anschlussu Austrii

  • Przyczyny:
    • Dążenie Hitlera do zjednoczenia ludności niemieckojęzycznej.
    • Chęć poszerzenia terytorium Niemiec.
  • Skutki:
    • Przyłączenie Austrii do III Rzeszy w marcu 1938 roku.
    • Wzrost potęgi Niemiec.
    • Wzmożenie agresywnej polityki Hitlera.

„Anschluss był skutkiem dążeń Hitlera do zjednoczenia Niemców i zwiększył potęgę III Rzeszy.”

Postanowienia układu monachijskiego (wrzesień 1938)

  1. Niemcy otrzymały Sudety, region Czechosłowacji zamieszkany przez Niemców.
  2. W zamian Hitler zobowiązał się do zachowania pokoju (obietnica, której nie dotrzymał).

„Układ monachijski oddał Sudety Niemcom w zamian za obietnicę pokoju.”

Losy Czechosłowacji po konferencji monachijskiej

  • W marcu 1939 roku Niemcy zajęły pozostałą część Czechosłowacji, łamiąc postanowienia układu monachijskiego.

„Po układzie monachijskim Czechosłowacja została zajęta przez Niemcy w 1939 roku.”

Na czym polegała polityka appeasementu?

Polityka appeasementu polegała na ustępstwach mocarstw zachodnich wobec żądań Hitlera, aby uniknąć wojny. Przykładem jest układ monachijski, który miał zapobiec konfliktowi, ale w rzeczywistości wzmocnił Niemcy.

„Appeasement to polityka ustępstw wobec Niemiec, która miała uniknąć wojny, ale ostatecznie ją ułatwiła.”

„Strategia wojny błyskawicznej w latach 30. i 40. XX wieku – zmasowany atak wojsk wspieranych przez czołgi i lotnictwo, oddający szybkość i precyzję działań militarnych tamtego okresu.”

 

Świat na drodze ku nowej wojnie – poziom dobry (ocena 4)

Pojęcia

  • Pakt antykominternowski – porozumienie zawarte między Niemcami a Japonią w 1936 roku, do którego później dołączyły Włochy. Celem paktu była wspólna walka z komunizmem, reprezentowanym przez Związek Radziecki, oraz wzmocnienie sojuszu polityczno-militarnego państw osi.

„Pakt antykominternowski to sojusz Niemiec, Japonii i Włoch przeciwko Związkowi Radzieckiemu i komunizmowi.”

Lokalizacja w czasie

  1. Podbój Mandżurii przez Japonię: 1931–1932 – Japonia zajęła Mandżurię, rozpoczynając swoją ekspansję w Azji.
  2. Początek niemieckich zbrojeń: 1935 – Niemcy zaczęły łamać postanowienia traktatu wersalskiego, intensywnie rozbudowując armię.
  3. Napaść Włoch na Etiopię: październik 1935 – maj 1936 – Włochy pod wodzą Mussoliniego zajęły Etiopię, umacniając swoją pozycję w Afryce.
  4. Remilitaryzacja Nadrenii: 1936 – Niemcy ponownie zmilitaryzowały strefę zdemilitaryzowaną zgodnie z traktatem wersalskim.
  5. Napaść Japonii na Chiny: 1937 – Japonia rozpoczęła agresję na Chiny, eskalując swoje działania militarne w Azji.
  6. Zajęcie Albanii przez Włochy: 1939 – Włochy dokonały aneksji Albanii.
  7. Aneksja Kłajpedy przez Niemcy: 1939 – Niemcy przejęły port Kłajpeda na Litwie, kontynuując swoją ekspansję terytorialną.

„W latach 1931–1939 Japonia, Niemcy i Włochy intensywnie poszerzały swoje terytoria w Azji, Europie i Afryce.”

Postacie

  1. Neville Chamberlain – premier Wielkiej Brytanii, znany z polityki appeasementu, którą prowadził w celu uniknięcia konfliktu z Niemcami. Był jednym z sygnatariuszy układu monachijskiego.
  2. Édouard Daladier – premier Francji, który brał udział w konferencji monachijskiej i zaakceptował ustępstwa na rzecz Niemiec.

„Chamberlain i Daladier byli głównymi przedstawicielami Zachodu podczas konferencji w Monachium.”

Ekspansja Japonii w Azji i jej skutki

  • Działania Japonii:

    • Podbój Mandżurii (1931–1932).
    • Napaść na Chiny (1937), rozpoczęcie wojny chińsko-japońskiej.

  • Skutki:

    • Zajęcie dużych obszarów w Azji.
    • Narastające napięcia z mocarstwami zachodnimi, zwłaszcza z USA.

„Japonia poprzez agresję w Azji zyskała nowe terytoria, ale sprowokowała opór mocarstw zachodnich.”

Podboje Włoch w Afryce i Europie

  1. Etiopia (1935–1936) – Włochy podbiły Etiopię, co spotkało się z potępieniem Ligi Narodów, ale bez realnych sankcji.
  2. Albania (1939) – Włochy anektowały Albanię, wzmacniając swoją obecność na Bałkanach.

„Włochy pod wodzą Mussoliniego poszerzyły swoje terytoria w Afryce i Europie.”

Proces militaryzacji Niemiec

  • Łamanie postanowień traktatu wersalskiego:
    • Wprowadzenie obowiązkowej służby wojskowej (1935).
    • Remilitaryzacja Nadrenii (1936).
    • Rozbudowa sił zbrojnych, w tym Luftwaffe.

„Militaryzacja Niemiec była sprzeczna z traktatem wersalskim, ale Zachód nie zareagował zdecydowanie.”

Konferencja w Monachium (wrzesień 1938)

  • Okoliczności zwołania:
    • Żądania Hitlera dotyczące przyłączenia Sudetów (części Czechosłowacji zamieszkanej przez Niemców).
    • Obawa mocarstw zachodnich przed wojną.
  • Postanowienia konferencji:
    • Sudety zostały przyznane Niemcom.
    • Hitler obiecał, że nie będzie miał dalszych roszczeń terytorialnych (obietnica złamana w 1939 roku).

„Konferencja w Monachium miała na celu zapobieżenie wojnie, ale wzmocniła pozycję Hitlera.”

Proces budowania sojuszy przez III Rzeszę

  • 1936: Pakt antykominternowski z Japonią (przeciwko ZSRR).
  • 1937: Do paktu dołączyły Włochy, tworząc oś Rzym–Berlin–Tokio.

„III Rzesza zbudowała sojusze z Japonią i Włochami, tworząc państwa osi.”

„Grupa mężczyzn z różnych krajów, maszerujących razem w duchu solidarności i wspólnego celu, ubranych w stroje z lat 30. XX wieku, odzwierciedlających determinację i jedność ideologiczną tamtej epoki.”

Świat na drodze ku nowej wojnie – poziom bardzo dobry (ocena 5)

Lokalizacja w czasie

  1. Wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów: 1933 – Decyzja Hitlera o opuszczeniu Ligi Narodów była pierwszym krokiem do uniezależnienia Niemiec od kontroli międzynarodowej.
  2. Rzeź nankińska: 1937–1938 – Masakra ludności cywilnej dokonana przez wojska japońskie podczas zajęcia chińskiego miasta Nankin. Była symbolem brutalności japońskiej okupacji w Azji.
  3. Zniszczenie Guerniki: 1937 – Bombardowanie miasta Guernika w Kraju Basków przez niemieckie lotnictwo (Legion Condor) wspierające siły Franco w hiszpańskiej wojnie domowej.

„Wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów miało miejsce w 1933 roku, rzeź nankińska w latach 1937–1938, a Guernikę zniszczono w 1937 roku.”

Postacie

  1. Hajle Sellasje – cesarz Etiopii, który apelował do Ligi Narodów o pomoc podczas włoskiej inwazji na Etiopię w latach 1935–1936. Jego prośby zostały zignorowane, co ukazało słabość Ligi Narodów.
  2. Jozef Tiso – słowacki duchowny i polityk, który w czasie II wojny światowej współpracował z Niemcami, zostając przywódcą faszystowskiej Republiki Słowackiej.

„Hajle Sellasje apelował do Ligi Narodów o pomoc dla Etiopii, a Jozef Tiso stał na czele faszystowskiej Słowacji.”

Przyczyny wojny domowej w Hiszpanii

  • Napięcia społeczne i polityczne: Konflikt pomiędzy republikanami (lewicą) a nacjonalistami (prawicą), wynikający z różnic ideologicznych i nierówności społecznych.
  • Wybuch wojny: 1936 – Zamach stanu przeprowadzony przez generała Franco przeciwko demokratycznemu rządowi republikańskiemu zapoczątkował wojnę domową.

„Przyczyną wojny domowej w Hiszpanii były napięcia polityczne i społeczny podział między lewicą a prawicą.”

Wpływ wsparcia Niemiec i Włoch na wojnę domową w Hiszpanii

  1. Niemcy:
    • Wsparcie lotnicze (Legion Condor), w tym bombardowanie Guerniki.
    • Dostarczanie broni i sprzętu.
  2. Włochy:
    • Wysłanie kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy oraz sprzętu wojskowego.

„Wsparcie Niemiec i Włoch pomogło Franco zwyciężyć w hiszpańskiej wojnie domowej.”

Kto i dlaczego wspierał republikanów w wojnie domowej w Hiszpanii?

  • ZSRR: Pomoc militarna i dostarczanie broni dla republikanów, w celu szerzenia komunizmu.
  • Brygady Międzynarodowe: Ochotnicy z całego świata walczący po stronie republikanów z powodów ideologicznych (sprzeciw wobec faszyzmu).

„Republikanów wspierali ZSRR oraz Brygady Międzynarodowe, walczące przeciwko faszyzmowi.”

Porównanie polityki podbojów Japonii, Włoch i III Rzeszy

  • Japonia: Ekspansja w Azji, m.in. zajęcie Mandżurii (1931) i napaść na Chiny (1937). Motywacją było zdobycie surowców i terytoriów.
  • Włochy: Podboje w Afryce (Etiopia, 1935–1936) i Europie (Albania, 1939) w celu realizacji imperialnych ambicji Mussoliniego.
  • III Rzesza: Ekspansja w Europie (Anschluss Austrii, zajęcie Sudetów, remilitaryzacja Nadrenii), prowadzona z motywacją zjednoczenia Niemców i uzyskania „przestrzeni życiowej” (Lebensraum).

„Japonia, Włochy i III Rzesza dążyły do zdobycia terytoriów, lecz ich działania były skoncentrowane w różnych częściach świata.”

Słabość Ligi Narodów w okresie międzywojennym

  • Brak reakcji na działania Japonii (Mandżuria, 1931), Włoch (Etiopia, 1935–1936) i Niemiec (remilitaryzacja Nadrenii, 1936).
  • Brak mechanizmów sankcji wobec państw agresorów.

„Liga Narodów nie była w stanie zapobiec agresywnym działaniom Japonii, Włoch i Niemiec.”

Świat na drodze ku nowej wojnie – poziom celujący (ocena 6)

Ocena postawy państw europejskich wobec wojny domowej w Hiszpanii

  1. Wielka Brytania i Francja:

    • Przyjęły politykę neutralności, nie interweniując militarnie.
    • Obawa przed eskalacją konfliktu międzynarodowego oraz chęć uniknięcia wojny spowodowały, że te państwa nie wsparły republikanów, mimo ich demokratycznego charakteru.
    • Brak reakcji Zachodu umożliwił Niemcom i Włochom wspieranie Franco, co wzmocniło faszyzm w Europie.

  2. Niemcy i Włochy:

    • Aktywne wsparcie dla nacjonalistów Franco (dostawy broni, żołnierzy, lotnictwa).
    • Konflikt w Hiszpanii stał się poligonem doświadczalnym dla niemieckiej strategii wojennej (m.in. Blitzkriegu).

  3. ZSRR:

    • Jedyny kraj znacząco wspierający republikanów, ale z własnym interesem politycznym (eksport komunizmu i walka z faszyzmem).

„Postawa państw europejskich wobec wojny w Hiszpanii odzwierciedlała podziały ideologiczne oraz strach przed nową wojną, co w praktyce umożliwiło zwycięstwo Franco i wzrost faszyzmu.”

Ocena skutków stosowania polityki appeasementu wobec Adolfa Hitlera

  1. Krótko- i długoterminowe skutki polityki appeasementu:

    • Krótko:
      • Odłożenie konfliktu zbrojnego w czasie (unikanie wojny w latach 30. XX wieku).
      • Wzrost przekonania Hitlera o słabości mocarstw zachodnich i braku konsekwencji jego działań.
    • Długo:
      • Polityka appeasementu wzmocniła III Rzeszę, umożliwiając jej remilitaryzację i ekspansję terytorialną (m.in. Anschluss Austrii, zajęcie Sudetów).
      • Osłabienie autorytetu Wielkiej Brytanii i Francji, które jawiły się jako bierne wobec agresji.

  2. Ocena polityki appeasementu:

    • Pozytywne aspekty: W latach 30. pozwoliła na uniknięcie natychmiastowego konfliktu, dając czas na wzmocnienie potencjału militarnego Wielkiej Brytanii i Francji.
    • Negatywne aspekty: Wzmocniła Hitlera i dała mu możliwość eskalacji żądań, co ostatecznie doprowadziło do II wojny światowej.

„Polityka appeasementu, choć miała na celu utrzymanie pokoju, w praktyce doprowadziła do wzmocnienia III Rzeszy i umożliwiła Hitlerowi prowadzenie agresywnej polityki.”

Podsumowanie oceny

  • Postawa państw wobec wojny domowej w Hiszpanii była bierna, co pozwoliło Niemcom i Włochom na testowanie nowych strategii militarnych oraz wzrost faszyzmu w Europie.
  • Polityka appeasementu była krótkowzroczna, ponieważ ignorowała realne zagrożenie ze strony Hitlera, prowadząc do wybuchu II wojny światowej.