HIT – Nowy ład światowy
Obraz przedstawia rolę Stanów Zjednoczonych jako supermocarstwa po zakończeniu zimnej wojny. Na pierwszym planie widoczna jest flaga USA powiewająca przed siedzibą Organizacji Narodów Zjednoczonych, podkreślając zaangażowanie w dyplomację i współpracę międzynarodową. Delegaci różnych narodowości prowadzą dyskusje, symbolizując globalne działania na rzecz stabilności i bezpieczeństwa. W tle mapa świata z wyróżnionymi regionami wpływów USA odzwierciedla ich znaczącą rolę w kształtowaniu ładu światowego. Atmosfera podkreśla przywództwo, pokój i dążenie do promowania demokracji.
Nowy ład światowy
Nowy ład światowy – Poziom 2
1. Działania Stanów Zjednoczonych zmierzające do utrzymania ładu na świecie w końcu XX w.:
Po zakończeniu zimnej wojny Stany Zjednoczone stały się jedynym supermocarstwem na świecie, co dało im ogromny wpływ na kształtowanie nowego ładu światowego. W latach 90. XX wieku USA skoncentrowały swoje działania na utrzymaniu stabilności międzynarodowej, promowaniu demokracji i kapitalizmu oraz przeciwdziałaniu rozprzestrzenianiu się sił, które mogłyby zagrozić temu porządkowi. Kluczowe działania Stanów Zjednoczonych w tym okresie to:
- Interwencje wojskowe: Stany Zjednoczone angażowały się w liczne interwencje wojskowe, w tym w Zatokę Perską (operacja „Pustynna Burza” w 1991 roku), aby zapobiec agresji Iraku na Kuwejt i utrzymać równowagę sił w regionie.
- Rozszerzanie wpływów demokratycznych: USA wspierały transformację krajów Europy Środkowo-Wschodniej po 1989 roku, promując demokrację, wolny rynek i integrację z Zachodem (m.in. poprzez rozszerzenie NATO i UE).
- Globalizacja gospodarki: Stany Zjednoczone stały się głównym promotorem globalizacji gospodarczej, w tym handlu międzynarodowego, poprzez organizację takich instytucji jak Światowa Organizacja Handlu (WTO) oraz zawieranie umów handlowych (np. NAFTA).
„Po zakończeniu zimnej wojny, Stany Zjednoczone były liderem w utrzymaniu globalnego ładu, promując demokrację, interweniując w konfliktach i wspierając procesy globalizacji gospodarki.”
2. Proces globalizacji w gospodarce:
Globalizacja gospodarcza to proces, w którym gospodarki narodowe stają się coraz bardziej powiązane poprzez wzrost handlu międzynarodowego, inwestycji, wymiany technologicznej i mobilności kapitału. W latach 90. XX wieku ten proces nabrał tempa, a Stany Zjednoczone odegrały w nim kluczową rolę. Przykłady procesu globalizacji to:
- Wzrost handlu międzynarodowego: USA były głównym promotorem liberalizacji handlu, co prowadziło do zwiększenia wymiany towarów i usług między krajami. Zawarcie porozumienia NAFTA w 1994 roku z Kanadą i Meksykiem stało się kluczowym elementem tego procesu.
- Rynki finansowe: Globalizacja rynku finansowego umożliwiła swobodny przepływ kapitału i inwestycji między krajami, co pozwoliło na rozwój rynków finansowych i intensyfikację działalności banków międzynarodowych.
„Globalizacja gospodarki w latach 90. XX wieku miała kluczowe znaczenie dla integracji rynków światowych, z USA jako jednym z głównych architektów tego procesu.”
3. Pojęcia:
Pustynna Burza: Operacja „Pustynna Burza” to nazwa interwencji militarnej, która miała miejsce w 1991 roku, kiedy koalicja pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych przeprowadziła operację wojskową mającą na celu uwolnienie Kuwejtu spod okupacji Iraku. Interwencja zakończyła się zwycięstwem koalicji i przywróceniem suwerenności Kuwejtu.
Globalizacja: Globalizacja to proces, w którym państwa i gospodarki stają się coraz bardziej powiązane i zintegrowane poprzez handel, technologię, kapitał i ludzkie zasoby. W latach 90. XX wieku globalizacja przyspieszyła, zdominowana przez rozwój technologii informacyjnych i wzrost handlu międzynarodowego.
„Pustynna Burza była kluczową interwencją wojskową w latach 90., a globalizacja to proces integracji gospodarek na całym świecie, który przyspieszył w tym okresie.”
Podsumowanie:
W latach 90. XX wieku Stany Zjednoczone odgrywały centralną rolę w kształtowaniu nowego ładu światowego, promując demokrację, kapitalizm oraz procesy globalizacji gospodarki. Interwencje wojskowe, takie jak operacja „Pustynna Burza”, oraz działania na rzecz rozwoju wolnego handlu były kluczowe dla utrzymania stabilności międzynarodowej. Proces globalizacji zmienił sposób funkcjonowania gospodarek narodowych, w tym także USA, które były głównym promotorem integracji gospodarki światowej.
Obraz przedstawia symboliczne rozszerzenie NATO po zakończeniu zimnej wojny. Ceremonia ukazuje przedstawicieli państw Europy Środkowo-Wschodniej, takich jak Polska, Węgry i Czechy, dołączających do Sojuszu. W tle widoczna jest mapa Europy z oznaczonymi nowymi członkami NATO. Flagi państw członkowskich oraz NATO powiewają, a dyplomaci i przedstawiciele wojskowi świętują współpracę i integrację. Atmosfera odzwierciedla jedność, bezpieczeństwo i nową erę współpracy między Wschodem a Zachodem.
Nowy ład światowy – Poziom 3
1. Koncepcje świata w końcu XX w. i ich autorzy:
Na przełomie XX i XXI wieku pojawiły się różne koncepcje dotyczące kształtu świata po zakończeniu zimnej wojny i rozpadu ZSRR. Dwa kluczowe nurty myślowe, które miały duży wpływ na politykę globalną, to:
Koniec historii (Francis Fukuyama): Fukuyama twierdził, że po zakończeniu zimnej wojny i upadku ZSRR, ideologia liberalnej demokracji stała się ostatecznym zwycięzcą na świecie. W jego opinii świat wkraczał w okres stabilności i konsensusu demokratycznego, ponieważ nie ma już konkurencyjnych ideologii, które mogłyby zagrozić modelowi zachodniej demokracji i kapitalizmu.
Zderzenie cywilizacji (Samuel Huntington): Huntington z kolei twierdził, że po zakończeniu zimnej wojny świat nie zmierza ku stabilizacji, ale wręcz przeciwnie – pojawią się nowe konflikty, które będą wynikały z różnic cywilizacyjnych. Podzielił świat na różne cywilizacje (np. zachodnią, islamską, chińską), które będą walczyć o dominację w nowym porządku światowym.
Globalna wioska (Marshall McLuhan): To koncepcja, według której rozwój technologii komunikacyjnych prowadzi do globalnej integracji, w której różne kultury i społeczeństwa są ze sobą coraz bardziej powiązane. W wyniku globalizacji, świat staje się coraz bardziej zróżnicowany, ale jednocześnie powstaje wspólna przestrzeń komunikacyjna.
„Francis Fukuyama, Samuel Huntington i Marshall McLuhan przedstawili różne wizje świata po zimnej wojnie, z jednej strony stawiając na globalną stabilność, z drugiej na konflikty cywilizacyjne oraz rozwój technologicznej integracji.”
2. Na czym polega proces globalizacji:
Globalizacja to proces wzrastającej integracji i współzależności różnych części świata, który obejmuje gospodarkę, politykę, kulturę oraz technologie. W praktyce oznacza to:
- Globalizacja gospodarcza: Jest to proces, w którym rynki finansowe, handel międzynarodowy oraz inwestycje transnarodowe stają się coraz bardziej zintegrowane, a przepływ towarów, usług, kapitału i ludzi staje się łatwiejszy na całym świecie.
- Globalizacja polityczna: To proces wzrostu znaczenia organizacji międzynarodowych (np. ONZ, NATO) oraz wprowadzanie globalnych regulacji, które mają na celu koordynację polityki międzynarodowej.
- Globalizacja kulturowa: Polega na rozpowszechnianiu różnych tradycji, stylów życia, muzyki, języków czy technologii na całym świecie, co prowadzi do powstawania „globalnej wioski” – przestrzeni, w której różne kultury wymieniają się i wzajemnie wpływają na siebie.
„Globalizacja to złożony proces integracji, który obejmuje aspekty gospodarcze, polityczne i kulturowe, prowadząc do wzajemnych zależności między krajami.”
3. Polityka Stanów Zjednoczonych na Bliskim Wschodzie:
Po zakończeniu zimnej wojny Stany Zjednoczone kontynuowały swoją politykę globalnej dominacji, ze szczególnym naciskiem na Bliski Wschód, który odgrywał strategiczną rolę w kontekście polityki międzynarodowej. Kluczowe działania USA na Bliskim Wschodzie to:
- Interwencja w Iraku (1991): Operacja „Pustynna Burza” była reakcją na inwazję Iraku na Kuwejt. Stany Zjednoczone wraz z międzynarodową koalicją przeprowadziły interwencję wojskową, aby wyzwolić Kuwejt i powstrzymać ekspansję Iraku.
- Interwencja w Iraku (2003): Kolejna interwencja miała miejsce w 2003 roku, kiedy Stany Zjednoczone pod przywództwem George’a Busha Jr. zaatakowały Irak, obalając reżim Saddama Husajna pod pretekstem poszukiwania broni masowego rażenia, co miało głębokie konsekwencje dla stabilności regionu.
- Wsparcie dla Izraela: USA przez cały okres po zimnej wojnie pozostały kluczowym sojusznikiem Izraela, wspierając go politycznie i militarnie, co miało duży wpływ na układ sił na Bliskim Wschodzie.
„Polityka Stanów Zjednoczonych na Bliskim Wschodzie opierała się na interwencjach wojskowych, wsparciu sojuszników i promocji stabilności w regionie, mimo wielkich kontrowersji.”
4. Pojęcia:
- Koniec historii (Francis Fukuyama): Teoria Fukuyamy, według której zakończenie zimnej wojny i upadek ZSRR oznaczały zwycięstwo liberalnej demokracji i kapitalizmu, a świat zmierzał ku stabilizacji w ramach tego modelu.
- Zderzenie cywilizacji (Samuel Huntington): Hipoteza, że przyszłe konflikty na świecie będą wynikały z różnic cywilizacyjnych, a nie ideologicznych, a głównymi graczami na arenie międzynarodowej będą cywilizacje oparte na różnych religiach i kulturach.
- Globalna wioska (Marshall McLuhan): Pojęcie odnoszące się do świata, w którym różne kultury i społeczeństwa stają się coraz bardziej zintegrowane, zwłaszcza dzięki technologii i mediam, prowadząc do powstania „wspólnej wioski” komunikacyjnej.
„Koncepcje Fukuyamy, Huntingtona i McLuhana z lat 90. XX w. ukazały różne wizje przyszłości, od globalnej stabilności, przez cywilizacyjne konflikty, po kulturową integrację świata.”
Podsumowanie:
Koncepcje związane z nowym ładem światowym po zimnej wojnie, takie jak „koniec historii” Fukuyamy, „zderzenie cywilizacji” Huntingtona i pojęcie „globalnej wioski” McLuhana, ukazują różne wizje przyszłości świata. Globalizacja gospodarki, polityki i kultury jest nieuniknionym procesem, który zmienia układ sił na świecie. Polityka Stanów Zjednoczonych na Bliskim Wschodzie, obejmująca zarówno interwencje militarne, jak i wsparcie sojuszników, miała ogromny wpływ na kształtowanie nowego ładu światowego.
Obraz symbolizuje zmianę w polityce USA wobec zagrożeń terrorystycznych pod koniec lat 90. i na początku lat 2000. Na pierwszym planie widać ratowników i funkcjonariuszy służb porządkowych, reprezentujących odporność i determinację. W tle symboliczne wieże World Trade Center z delikatnym motywem amerykańskich flag, a dalej budynki Pentagonu i Kapitolu, podkreślające reakcję rządu na terroryzm. Atmosfera jest pełna powagi, ale również determinacji, odzwierciedlając początek ery skupionej na bezpieczeństwie narodowym.
Nowy ład światowy – Poziom 4
1. Różnice pomiędzy koncepcjami świata w końcu XX w.:
Na przełomie XX i XXI wieku pojawiły się różne koncepcje dotyczące kształtu przyszłego świata, które miały duży wpływ na myślenie polityczne i międzynarodowe. W szczególności, koncepcje „końca historii”, „zderzenia cywilizacji” oraz „globalnej wioski” prezentowały odmienne wizje przyszłości:
Koniec historii (Francis Fukuyama): Francis Fukuyama w swojej książce „Koniec historii i ostatni człowiek” stwierdził, że upadek ZSRR i zakończenie zimnej wojny oznaczały ostateczne zwycięstwo liberalnej demokracji i kapitalizmu. Fukuyama uznał, że liberalna demokracja stała się najlepszym możliwym systemem politycznym, a konflikty ideologiczne, które definiowały XX wiek, zniknęły na zawsze. W jego opinii świat zmierzał ku stabilności i integracji w ramach tego systemu.
Zderzenie cywilizacji (Samuel Huntington): Samuel Huntington w książce „Zderzenie cywilizacji” twierdził, że po zakończeniu zimnej wojny główne konflikty nie będą już wynikały z ideologii, ale z różnic cywilizacyjnych, głównie między cywilizacją zachodnią a islamską, chińską i innymi. Zgodnie z jego teorią, cywilizacje oparte na różnych religiach i kulturach będą walczyć o dominację, co doprowadzi do nowych napięć i konfliktów na świecie.
Globalna wioska (Marshall McLuhan): Marshall McLuhan prognozował, że rozwój mediów elektronicznych i internetu prowadził będzie do powstania „globalnej wioski”, czyli przestrzeni, w której wszystkie kultury i społeczeństwa będą ze sobą ściśle połączone. McLuhan przewidywał, że media i komunikacja staną się narzędziem do zbliżania ludzi na całym świecie, zacierając granice między narodami i kulturami.
„Koncepcje Fukuyamy, Huntingtona i McLuhana ukazują różne perspektywy na przyszłość: Fukuyama widział koniec ideologicznych wojen, Huntington przewidywał zderzenie cywilizacji, a McLuhan zapowiadał powstanie globalnej wioski.”
2. Proces globalizacji w różnych dziedzinach życia:
Globalizacja to proces, w którym poszczególne części świata stają się coraz bardziej zintegrowane pod względem politycznym, ekonomicznym, kulturalnym i technologicznym. Globalizacja zachodzi w różnych dziedzinach życia, a jej skutki są widoczne w wielu aspektach funkcjonowania społeczeństw:
Globalizacja gospodarki: Jest to najważniejszy wymiar globalizacji, obejmujący wzrost handlu międzynarodowego, inwestycji zagranicznych i integrację rynków finansowych. W latach 90. XX wieku proces globalizacji gospodarki przyspieszył, z dominującą rolą multinationals, a także międzynarodowych organizacji takich jak WTO.
Globalizacja kultury: Globalizacja kultury oznacza zbliżenie i wzajemne wpływanie się różnych tradycji, zwyczajów i norm kulturowych. Poprzez media, internet i migracje, kulturę globalną zaczęły kształtować filmy, muzyka, moda czy technologie, które stały się dostępne w niemal każdym zakątku świata.
Globalizacja polityki: Globalizacja polityki to rozwój instytucji międzynarodowych, które koordynują politykę i rozwiązują problemy globalne. Do najważniejszych organizacji, które wspierają polityczną globalizację, należy ONZ, NATO, UE oraz inne organizacje międzynarodowe, które zajmują się kwestiami pokojowymi, bezpieczeństwem i prawami człowieka.
Globalizacja technologii: Rozwój internetu, telekomunikacji i transportu sprawił, że technologie stały się dostępne na całym świecie. Innowacje w tych dziedzinach umożliwiły szybszą wymianę informacji, globalny handel oraz nowe możliwości w zakresie edukacji, zdrowia i nauki.
„Globalizacja przebiega w różnych dziedzinach życia, od gospodarki i polityki po kulturę i technologie, tworząc zglobalizowany świat, w którym granice między krajami i kulturami stają się coraz mniej wyraźne.”
Podsumowanie:
Na przełomie XX i XXI wieku pojawiły się różne koncepcje świata, takie jak „koniec historii” Fukuyamy, „zderzenie cywilizacji” Huntingtona oraz „globalna wioska” McLuhana, które przedstawiały różne prognozy na przyszłość. Globalizacja, która obejmuje różne dziedziny życia – od gospodarki po politykę, kulturę i technologię – ma na celu zbliżenie społeczeństw, ale także wiąże się z nowymi wyzwaniami związanymi z integracją i zróżnicowaniem świata.
Obraz przedstawia globalną rolę Stanów Zjednoczonych pod koniec XX wieku. Na pierwszym planie widoczni są amerykańscy żołnierze pomagający cywilom, symbolizując interwencje wojskowe i działania humanitarne. W tle znajduje się sala spotkań międzynarodowych, gdzie dyplomaci prowadzą rozmowy, co odzwierciedla współpracę i promowanie demokracji. Powiewające flagi USA i innych krajów podkreślają jedność i globalne przywództwo. Atmosfera ukazuje równowagę między wyzwaniami a aspiracjami budowy demokratycznego i bezpiecznego ładu światowego.
Nowy ład światowy – Poziom 5
1. Ocena, czy można określić Stany Zjednoczone jako żandarma ładu na świecie w końcu XX w.:
W latach 90. XX wieku, po zakończeniu zimnej wojny, Stany Zjednoczone rzeczywiście często były postrzegane jako „żandarm ładu” na świecie. Z racji swojego statusu supermocarstwa, USA miały decydujący wpływ na globalne sprawy polityczne, ekonomiczne i wojskowe. Mimo że Stany Zjednoczone nie zawsze podejmowały interwencje militarnego charakteru, to ich rola w utrzymaniu ładu na świecie była kluczowa w:
- Interwencjach wojskowych: USA podejmowały działania wojskowe w różnych regionach, jak np. w Iraku (operacja „Pustynna Burza” w 1991 roku) czy w Bałkanach (interwencja w Bośni i Kosowie). W tych przypadkach Stany Zjednoczone działały na rzecz utrzymania stabilności międzynarodowej, zapobiegając eskalacji konfliktów.
- Utrzymywaniu pokoju i stabilności: USA często pełniły rolę mediatora w konfliktach międzynarodowych, jak miało to miejsce w procesie pokojowym na Bliskim Wschodzie. Utrzymywały także silne sojusze, m.in. z krajami NATO, by utrzymać porządek międzynarodowy oparty na zasadach demokracji i gospodarki rynkowej.
- Promowaniu demokracji: Stany Zjednoczone wspierały transformację w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, które po 1989 roku przechodziły z systemów komunistycznych do demokracji liberalnej, a także wspierały procesy rozwoju rynków wolnorynkowych.
„Stany Zjednoczone w latach 90. pełniły rolę żandarma ładu światowego, podejmując interwencje militarne oraz prowadząc politykę wspierania demokracji i stabilności międzynarodowej.”
2. Jak ZSRR starał się utrzymać wpływy na świecie:
Po zakończeniu zimnej wojny ZSRR utracił swoją dominującą pozycję na świecie, jednak starał się utrzymać swoje wpływy na różnych kontynentach poprzez:
- Wsparcie reżimów komunistycznych: ZSRR nadal wspierał ruchy rewolucyjne i reżimy komunistyczne w takich krajach jak Kuba, Wietnam czy Afganistan. W Afganistanie (1979-1989) ZSRR próbował utrzymać wpływy poprzez interwencję wojskową, jednak zakończyło się to niepowodzeniem.
- Zatrzymywanie procesów demokratycznych: W krajach satelickich, takich jak Polska, Węgry, Czechy, ZSRR starał się powstrzymać rozwój demokracji. Przykładami mogą być wydarzenia takie jak tłumienie protestów w 1956 roku na Węgrzech czy w 1968 roku w Czechosłowacji (Praska Wiosna).
- Dążenie do utrzymania układu sił w Europie Środkowo-Wschodniej: Mimo rozwoju systemów demokratycznych, ZSRR starał się utrzymać wpływy w regionie, gdzie miało miejsce wiele wydarzeń prowadzących do zmian, które zmieniały układ sił w tym regionie, jak m.in. „rozmowy okrągłego stołu” w Polsce.
„ZSRR starał się utrzymać swoje wpływy po zakończeniu zimnej wojny poprzez wsparcie reżimów komunistycznych, interwencje wojskowe oraz utrzymywanie satelickich reżimów w Europie Środkowo-Wschodniej.”
3. Michał Gorbaczow:
Michał Gorbaczow był ostatnim przywódcą ZSRR, który próbował przeprowadzić reformy mające na celu ratowanie systemu komunistycznego, ale również dostosowanie go do wyzwań współczesnego świata. Jego najważniejsze działania to:
- Pierestrojka (przebudowa): Gorbaczow rozpoczął proces reform gospodarczych, których celem było zmniejszenie centralizacji i wprowadzenie elementów gospodarki rynkowej do systemu komunistycznego. Jednakże reformy te nie były wystarczające do rozwiązania problemów ekonomicznych ZSRR.
- Głasnost (jawność): Gorbaczow wprowadził politykę większej otwartości, która pozwoliła na większą swobodę słowa, niezależność mediów oraz wyrażenie krytyki wobec systemu. Zmniejszenie cenzury miało jednak swoje konsekwencje, prowadząc do eskalacji niezadowolenia i protestów.
- Zakończenie zimnej wojny: Gorbaczow przeprowadził zmiany w polityce zagranicznej, które doprowadziły do zakończenia zimnej wojny. Poprzez spotkania z przywódcami Zachodu, m.in. Ronaldem Reaganem i Mikhaiłem Gorbaczowem, zredukowano napięcia między blokami wschodnim i zachodnim.
- Upadek ZSRR: Jego reformy, choć miały na celu ożywienie ZSRR, doprowadziły do destabilizacji systemu, a ostatecznie do rozpadu ZSRR w 1991 roku.
„Michał Gorbaczow był przywódcą, który próbował reformować ZSRR, ale jego polityka przełomu doprowadziła do rozkładu systemu komunistycznego i ostatecznego upadku ZSRR.”
Podsumowanie:
W końcu XX wieku Stany Zjednoczone pełniły rolę „żandarma ładu” na świecie, realizując politykę stabilizacji międzynarodowej, wspierania demokracji i interwencji wojskowych. ZSRR starał się utrzymać swoje wpływy przez wsparcie reżimów komunistycznych oraz interwencje w różnych regionach świata. Michał Gorbaczow, będąc przywódcą ZSRR, starał się wprowadzić reformy, które miały na celu modernizację państwa, ale ostatecznie doprowadziły do jego rozpadu.
Nowy ład światowy – Poziom 6
1. Ocena, która z koncepcji świata w końcu XX w. okazała się najbliższa rzeczywistości:
Na przełomie XX i XXI wieku, po zakończeniu zimnej wojny, powstały trzy główne koncepcje dotyczące przyszłości świata:
Koniec historii (Francis Fukuyama): Fukuyama twierdził, że upadek ZSRR i zwycięstwo zachodniego liberalizmu oznaczały „koniec historii”. Jego teza zakładała, że liberalna demokracja i kapitalizm stały się dominującymi systemami na świecie, a przyszłość miała charakteryzować się stabilnością i brakiem większych konfliktów ideologicznych.
Zderzenie cywilizacji (Samuel Huntington): Huntington uznał, że po zakończeniu zimnej wojny głównymi źródłami konfliktów będą różnice cywilizacyjne, zwłaszcza między zachodnią cywilizacją a innymi, takimi jak islamska czy chińska. Według niego, najbliższą przyszłość zdominują starcia pomiędzy tymi cywilizacjami, które będą walczyć o dominację.
Globalna wioska (Marshall McLuhan): McLuhan przewidywał, że rozwój technologii i mediów doprowadzi do powstania „globalnej wioski”, w której różne kultury będą się ze sobą integrować, a granice między państwami i społeczeństwami będą coraz bardziej zatarte.
Krytyka koncepcji i ocena rzeczywistości: Spośród tych trzech koncepcji, „zderzenie cywilizacji” Huntingtona okazało się najbliższe rzeczywistości w kontekście rozwoju wydarzeń na świecie w XXI wieku. Choć wiele państw przeszło na system demokratyczny, to wciąż występują liczne napięcia między cywilizacjami, które Huntington opisał. Konflikty zbrojne, takie jak te w Iraku, Afganistanie, a także niestabilność na Bliskim Wschodzie, potwierdziły, że różnice kulturowe i religijne nadal odgrywają dużą rolę w kształtowaniu polityki międzynarodowej.
- Koniec historii Fukuyamy zderzył się z rzeczywistością, ponieważ nie przewidział on gwałtownych napięć cywilizacyjnych i wojen, które pojawiły się po zimnej wojnie. Sukces liberalnej demokracji nie oznaczał braku problemów globalnych.
- Globalna wioska McLuhana także okazała się częściowo trafna, ponieważ rozwój internetu i technologii komunikacyjnych zbliżył społeczeństwa, ale równocześnie zwiększył rywalizację gospodarczą i polityczną, a także występujące różnice między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się.
„Zderzenie cywilizacji Huntingtona okazało się najbliższe rzeczywistości, ponieważ konflikty oparte na różnicach kulturowych, religijnych i cywilizacyjnych są nadal kluczowym elementem kształtującym politykę międzynarodową XXI wieku.”
2. Podsumowanie:
Koncepcje przedstawione przez Fukuyamę, Huntingtona i McLuhana miały swoje elementy trafne, ale rzeczywistość okazała się bardziej złożona. Zderzenie cywilizacji najlepiej oddaje współczesne napięcia i konflikty międzynarodowe, podczas gdy inne koncepcje, choć miały wpływ na globalną politykę, nie przewidziały w pełni zmieniającej się dynamiki relacji międzynarodowych. Świat nie jest jednolitym, stabilnym systemem opartym na dominacji jednej ideologii, lecz miejscem napięć cywilizacyjnych i współczesnych zmagań pomiędzy różnymi systemami politycznymi i kulturowymi.