Młoda Polska „Deszcz jesienny” Leopold Staff
Leopold Staff – krótka notka o autorze
Leopold Staff (1878–1957) to wybitny poeta, dramatopisarz i eseista, jeden z czołowych przedstawicieli epoki Młodej Polski. Jego poezja ewoluowała wraz z upływem lat, przechodząc od młodopolskiego pesymizmu, przez klasycyzm i filozoficzne refleksje, aż po motywy religijne i egzystencjalne. Staff często podejmował w swoich utworach temat poszukiwania sensu życia, kondycji człowieka oraz afirmacji rzeczywistości.
„Deszcz jesienny” Staffa to trochę jak ponury dzień, kiedy siedzisz w domu, a za oknem deszcz nie przestaje padać. To uczucie przygnębienia, smutku i refleksji nad rzeczami, które się nie udały. W tym wierszu deszcz jest jak muzyka do naszych emocji – smutna, miarowa, przypomina nam o rozczarowaniach i samotności. Staff zabiera nas w podróż przez jesienny deszcz, który staje się metaforą naszej duszy pełnej tęsknoty i melancholii.
Analiza
Podmiot liryczny
Podmiotem lirycznym jest osoba pełna smutku, przygnębienia i melancholii. Wiersz ma bardzo osobisty charakter, a podmiot zdaje się wyrażać swoje wewnętrzne rozterki i emocje, które pogłębia deszczowa, jesienna aura. Wypowiada się w pierwszej osobie, co nadaje wierszowi intymności i emocjonalnej głębi. Jego wypowiedź jest przepełniona nostalgią i smutkiem, a opisywany świat wydaje się pełen cierpienia i żalu.
Temat wiersza
Tematem wiersza jest melancholia, smutek i refleksja nad przemijaniem oraz cierpieniem, które wypełniają ludzką egzystencję. Deszcz jesienny jest symbolem przygnębienia, utraty i samotności, które towarzyszą podmiotowi lirycznemu. Staff pokazuje, jak deszcz staje się metaforą duszy pogrążonej w jesiennej zadumie.
O czym jest wiersz?
Wiersz opowiada o smutku i melancholii, które wzmaga padający deszcz. Podmiot liryczny opisuje, jak deszcz „dzwoni” o szyby, wywołując uczucia przygnębienia, wspomnienia o tym, co zostało utracone. W opisie pojawia się motyw kogoś, kto odszedł, a także metaforyczny obraz szatana przechodzącego przez ogród, symbolizujący zniszczenie i smutek.
Miejsce akcji
Miejsce akcji jest bliżej nieokreślone, choć można odnieść wrażenie, że podmiot liryczny znajduje się w jakimś pomieszczeniu, z którego obserwuje padający deszcz za oknem. To miejsce staje się dla niego przestrzenią refleksji nad swoim wnętrzem i otaczającą go rzeczywistością.
Znaczenie epoki
Wiersz jest wyrazem młodopolskiego nastroju dekadenckiego. W epoce Młodej Polski artyści byli zafascynowani tematyką smutku, melancholii, śmierci oraz pesymizmem. W „Deszczu jesiennym” Staff wyraża tę atmosferę za pomocą nastrojowego, przygnębiającego opisu jesiennego deszczu, który staje się metaforą wewnętrznego stanu człowieka.
Znaczenie tytułu
Tytuł „Deszcz jesienny” odnosi się do motywu przewodniego wiersza – deszczu, który pada za oknem i tworzy melancholijną atmosferę. „Jesienny” sugeruje porę roku, która kojarzy się z przemijaniem, smutkiem, przygnębieniem. Deszcz staje się metaforą emocji i stanów duszy podmiotu lirycznego.
Emocje w wierszu
Wiersz jest przepełniony emocjami takimi jak smutek, melancholia, rozpacz i żal. Opis deszczu, który dzwoni o szyby, podkreśla monotonię i beznadziejność. Podmiot liryczny wyraża samotność, uczucie utraty i bezcelowości. Jego wypowiedź przypomina lament, tęsknotę za czymś utraconym i nieosiągalnym.
Budowa wiersza
- Gatunek: Wiersz jest przykładem liryki nastrojowej, w której Staff oddaje stan duszy podmiotu lirycznego poprzez opisywanie przyrody i deszczu.
- Styl wiersza: Styl wiersza jest melancholijny, nastrojowy, pełen powtórzeń i onomatopei, które oddają dźwięki padającego deszczu. Wiersz cechuje rytmiczność i miarowość, co podkreśla uczucie monotonii i smutku.
- Forma: Wiersz składa się z powtarzających się refrenów („O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…”) i opisów przyrody, które przeplatają się z refleksjami podmiotu lirycznego.
Środki stylistyczne
- Onomatopeje: „Deszcz dzwoni”, „pluszcze” – dźwięki padającego deszczu są oddane za pomocą onomatopei, co nadaje wierszowi charakter muzyczny i wzmacnia nastrój.
- Powtórzenia: Refren „O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…” powtarza się kilkakrotnie w wierszu, podkreślając monotonię i niezmienność smutku.
- Metafory: „Wieczornych snów mary” – sny są uosobione jako postacie, które wędrują w dal, symbolizując utracone nadzieje i pragnienia. „Przez ogród mój szatan szedł” – obraz szatana jako symbolu rozpaczy, który przechodzi przez ogród, niszcząc piękno.
- Epitet: „szklany jęk”, „szklany płacz” – epitety te oddają dźwięki deszczu, które podkreślają nastrój smutku i melancholii.
- Symbolika: Deszcz jesienny to symbol smutku, rozpaczy i przemijania. Szatan przechodzący przez ogród symbolizuje zniszczenie i stratę.
Inne aspekty
- Motywy: W wierszu występują motywy deszczu, samotności, smutku, melancholii, przemijania i zniszczenia.
- Bohaterowie: Podmiot liryczny, którego uczucia są głównym tematem wiersza. Pojawia się też symboliczna postać szatana, która niszczy ogród, metaforę piękna i spokoju.
Kontekst historyczny i spójność wiersza
Wiersz wpisuje się w młodopolskie nastroje pesymizmu i dekadencji, wyrażając nieuchronność smutku i cierpienia. Spójność wiersza polega na konsekwentnym budowaniu nastroju melancholii za pomocą opisu deszczu i refleksji podmiotu lirycznego.
Analiza treści
Zwrotka 1
„O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno…
Jęk szklany… płacz szklany… a szyby w mgle mokną
I światła szarego blask sączy się senny…
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…”
Podmiot liryczny opisuje deszcz, który uderza o szyby. Dźwięki deszczu są tu przedstawione jako „jęk szklany” i „płacz szklany”, co nadaje im charakter melancholijny i żałobny. Deszcz jest miarowy, niezmienny, co podkreśla uczucie monotonii i przygnębienia.
- Interpretacja: Zwrotka przedstawia deszcz jako symbol smutku i melancholii. Padający deszcz i jego dźwięki tworzą tło dla wewnętrznych przeżyć podmiotu lirycznego, wprowadzając atmosferę przygnębienia i samotności.
Zwrotka 2
„Wieczornych snów mary powiewne, dziewicze
Na próżno czekały na słońca oblicze…
W dal poszły przez chmurną pustynię piaszczystą,
W dal ciemną, bezkresną, w dal szarą i mglistą…”
Podmiot liryczny opisuje „wieczorne sny”, które są uosobione jako „mary powiewne, dziewicze”. Te sny są pozbawione nadziei, nie doczekały się słońca i wędrują w dal pełną chmur i mgły. Jest to obraz utraty, tęsknoty za czymś, co nie zostało spełnione.
- Interpretacja: Zwrotka przedstawia marzenia i nadzieje jako postacie wędrujące w bezkresną dal. To symbol smutku, żalu i poczucia straty, które towarzyszą podmiotowi lirycznemu.
Zwrotka 3
„To w szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno…
Jęk szklany… płacz szklany… a szyby w mgle mokną
I światła szarego blask sączy się senny…
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…”
Powraca refren, który nadaje wierszowi rytm i wzmaga uczucie monotonii i smutku. Deszcz jesienny staje się tu wyraźnym symbolem melancholii i przygnębienia.
- Interpretacja: Refren wzmacnia atmosferę smutku i melancholii. Deszcz jest niezmienny, miarowy, tak jak smutek, który wypełnia serce podmiotu lirycznego.
Zwrotka 4
„Ktoś dziś mnie opuścił w ten chmurny dzień słotny…
Kto? Nie wiem… Ktoś odszedł i jestem samotny…
Ktoś umarł… Kto? Próżno w pamięci swej grzebię…
Ktoś drogi… wszak byłem na jakimś pogrzebie…”
Podmiot liryczny opowiada o poczuciu straty. Ktoś odszedł, ktoś umarł, ale nie jest pewien kto. Jest to wyraz dezorientacji i bólu, które towarzyszą doświadczeniu straty. Pamięć jest niejasna, co potęguje poczucie osamotnienia i żalu.
- Interpretacja: Zwrotka ukazuje rozpacz i poczucie zagubienia, które towarzyszą utracie. Niejasność wspomnień podkreśla głęboki smutek i bezradność podmiotu lirycznego.
Zwrotka 5
„To w szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…”
Powtarzający się refren dodaje wierszowi rytmiczności i wzmacnia jego melancholijny nastrój. Deszcz jest nieustannym towarzyszem smutku podmiotu lirycznego.
Zwrotka 6
„Przez ogród mój szatan szedł smutny śmiertelnie
I zmienił go w straszną, okropną pustelnię…”
Pojawia się postać szatana, który przechodzi przez ogród podmiotu lirycznego. Szatan symbolizuje zniszczenie, smutek i zło. Jego obecność zmienia ogród w pustkowie, niszczy wszystko, co piękne i żywe.
- Interpretacja: Szatan jest symbolem rozpaczy i zniszczenia. Jego obecność w ogrodzie oznacza utratę nadziei, pogłębienie smutku i uczucie bezradności wobec cierpienia.
„To w szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno…
Jęk szklany… płacz szklany… a szyby w mgle mokną
I światła szarego blask sączy się senny…
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…”Powraca refren wiersza, zamykając utwór w smutnym i melancholijnym tonie. Między opisywaniem przeżyć i symbolicznych obrazów podmiot liryczny nieustannie wraca do dźwięku jesiennego deszczu, który uderza w szybę i potęguje poczucie smutku, monotonii i przemijania.
- Interpretacja: Ostatnia zwrotka podkreśla niezmienność i ciągłość smutku. Deszcz dzwoniący o szyby staje się motywem przewodnim, który scala cały wiersz, wzmaga jego melancholijny charakter i zamyka utwór w kręgu powtarzających się emocji. Deszcz jest jak echo przygnębienia, które nie ustaje, mimo zmieniających się obrazów i wydarzeń w wierszu.
- Wiersz „Deszcz jesienny” to wyraz melancholii, smutku i refleksji nad przemijaniem. Deszcz staje się tu metaforą przygnębienia i samotności. Staff, za pomocą powtórzeń i nastrojowych obrazów, oddaje uczucie monotonii i beznadziejności, które wypełniają wnętrze podmiotu lirycznego. Wiersz odzwierciedla dekadenckie nastroje Młodej Polski, ukazując człowieka pogrążonego w melancholii, smutku i refleksji nad kruchością życia.
Ogólnie mówiąć...
Ten wiersz to jak taki dzień, kiedy siedzisz w domu, patrzysz na krople deszczu na oknie i myślisz o wszystkich smutnych rzeczach na świecie. Staff idealnie uchwycił tę melancholię, która nas dopada, kiedy na zewnątrz jest szaro i ponuro. Deszcz w tym wierszu nie jest tylko deszczem – to nasze uczucia, żal, smutek, to wspomnienia, które wracają, kiedy patrzymy, jak krople tłuką o szybę. „Deszcz jesienny” to takie poetyckie „chill out”, tylko że bardziej w klimacie nostalgii i refleksji nad tym, co się nie udało.
